Durffonds Arkimedes kost Vlaanderen 71 miljoen euro

"Geef mij een steunpunt en ik verplaats de aarde." Die boutade wordt toegeschreven aan de Griekse wis- en natuurkundige Archimedes, die het principe van de hefboom berekende. Die hefboomfunctie lag mee aan de basis van de opzet in 2005 toen de Vlaamse overheid het brede publiek opriep om geld te stoppen in risicokapitaal voor startende ondernemingen. Het durffonds werd Arkimedes gedoopt, naar analogie met zijn Griekse voorvader. 

Kopers van de Arkimedes-aandelen werden niet alleen gelokt met een waarborg, maar ook met een belastingvoordeel van 35 procent van de investering. Beleggers recupereren bijgevolg 125 procent van hun inleg. Dankzij die dubbele bescherming moest de risico-averse Vlaming overstag gaan en zijn slapend spaargeld activeren, luidde de verantwoording bij de toenmalige Vlaamse regering. Er werd actief campagne gevoerd, met resultaat. Zowat 30.000 Vlamingen bleken gevolg te geven en investeerden in Arkimedes.

Nu gaat het fonds, dat normaal in november ophield te bestaan, zichzelf vervroegd ontbinden. "De aandeelhouders kunnen op 12 juli hun goedkeuring uitspreken om het fonds vervroegd stop te zetten", bevestigt woordvoerder Frank Kindt van beheersmaatschappij PMV dat het fonds onder zijn hoede had, berichten daarover in De Standaard. 

Van de initiële inleg van 250 euro per aandeel blijft straks bij de stopzetting evenwel maar 81,88 euro over. De rest moet dus komen van de waarborg. Die waarborg én het belastingvoordeel dat de beleggers genoten, kosten Vlaanderen 71,1 miljoen euro. Frank Kindt: "Er valt geen meerwaarde meer te boeken, en enkel de beheerskosten zouden doorlopen. Dus is beslist om, zoals het ook voorzien was bij de uitgifte van de aandelen, vervroegd te stoppen."

De eindbalans is dus negatief. De beleggers zelf verliezen niks, daar zorgen de waarborg en het fiscaal voordeel voor. Maar de eindbalans oogt minder fraai. Hadden die middelen niet anders en beter kunnen ingezet worden? "Toch kunnen we spreken van een succes", verrast Kindt. "Ondanks zijn verlies is er op macro-economisch vlak wel degelijk sprake van winst. Een doorlichting door onder meer Vlerick-professor Sophie Manigart concludeerde dat er een positieve impact was op tewerkstelling en investeringen. Er werden 126 bedrijven gefinancierd, voor in totaal 163 miljoen euro." Onder meer de successtory Clear2Pay, de financiële dienstverlener van Jürgen Ingels en Michel Akkermans. Maar er waren ook bedrijven die de mist ingingen. Kindt: "1 euro Arkimedes genereerde op die wijze 7 euro."

'Sympathiek maar onvoldragen'

Toch blijft het beeld hangen van niet ingeloste verwachtingen. "Het idee was sympathiek", zegt een doorgewinterd topmanager van een investeringsmaatschappij. "Maar onvoldragen. Het momentum zat ook al helemaal verkeerd. Arkimedes schoot uit de startblokken op het hoogtepunt van de marktcyclus, waardoor het enkel bergaf kon gaan. Tegelijk staken er van in het begin enkele designfouten in de constructie waardoor Arkimedes heel snel tegen zijn limieten aanbotste." 

Door Europese restricties kon per jaar slechts 1,5 miljoen euro per bedrijf geïnvesteerd worden. Die beperking had tot gevolg dat de durffondsen niet in staat waren de groei van de betere bedrijven te volgen. Die succesbedrijven zochten dan bijkomend geld bij andere, vaak buitenlandse kapitaalverschaffers. Dat betekende waardeverlies voor de initiële investeerders. "Het probleem van Arkimedes is dat het risicokapitaal verschafte, met middelen die te versnipperd waren, en te beperkt in tijd. Terwijl durffondsen werken over een langere periode, en de successen de verliezen compenseren, die inherent zijn aan durfkapitaal. Alleen wou de politiek destijds een soort van volkskapitalisme instrueren." Die weeffouten zijn bij het tweede Arkimedes fonds - dat in 2010 werd gelanceerd - grotendeels weggewerkt. "We hebben leergeld moeten betalen", beaamt Kindt. "Maar het tweede fonds zit op koers."