Elisabeth Van Lierop en Tijs Delbeke, organisatoren van de 505-concerten: ‘We willen de politiek een signaal geven’

Sommige koppels lijken alles voor elkaar te hebben: ze zijn mooi, slim, getalenteerd en hebben ook nog eens een groot hart voor de wereld. Elisabeth Van Lierop, psychologe en duurzaam influencer en Tijs Delbeke, muzikant bij Warhaus, Balthazar en een dozijn andere bands, zijn zo’n koppel.

Gelukkig is de afwas niet gedaan, zie ik wanneer ik bij hen thuis mag aanschuiven voor een gesprek over de concertdag die ze harmonisch reizend in hun camper hebben georganiseerd. Delbeke is bij het begin van het gesprek nog even de jongste dochter naar de crèche gaan brengen − haar eerste week, spannend! −, maar geen nood: Van Lierop blijkt een klaterende spraakwaterval.

Jullie waren deze winter van plan om met de camper wat te onthaasten en plots zijn jullie een uit de kluiten gewassen evenement aan het organiseren. Wat is er gebeurd?

Van Lierop: “Ik ben zelf nogal geëngageerd en ik zit Tijs vaak achter de veren: wat doe jij zoal? Hoe zet jij je in? Voor alle duidelijkheid: Tijs doet al veel. Hij draagt bijvoorbeeld enkel fair fashion, hij eet plantaardig, maar niettemin trek ik voortdurend aan zijn mouw: komaan, hoe kun je je nog meer engageren?

“Toen we deze winter met de camper op reis waren, zei hij: ‘op sociale media iets over een thema delen is niet mijn ding. Ik wil iets doen dat écht is.’ Waarop ik eruit flapte: ‘goed, dan ga jij de nieuwe 0110-concerten organiseren.’ (lacht)

“We zijn beginnen rondbellen en hebben onder anderen gesproken met de mensen die indertijd de 0110-concerten hebben georganiseerd. Zij zeiden bijna allemaal: ‘jullie zijn gek om het in zo’n korte tijd te willen doen.’ Terwijl ik dacht: hoeveel werk kan het zijn? Dat is toch maar een kwestie van een podium op een plein zetten en klaar?

“Maar kijk, sinds januari zijn we bijna dag en nacht bezig. (lacht) Er komen zo veel details bij kijken! Om een voorbeeld te geven: we hebben 300 vrijwilligers, wat betekent dat iemand al hun vragen moet beantwoorden, de planning moet opmaken, je moet ervoor zorgen dat die vrijwilligers herkenbaar zijn en dus allemaal eenzelfde T-shirt aan hebben. Alleen: we komen op voor een duurzamer beleid, en dan wil je dat die T-shirts duurzaam zijn. Na een hele zoektocht mogen we nu uit de verkoop gehaalde T-shirts van JBC gebruiken. En zo zijn er duizend van dat soort zaken in een organisatie van deze grootte.”

Delbeke: (komt thuis en pikt in) “We hebben niet altijd de eenvoudigste weg gekozen. Het zou ook makkelijker zijn geweest om maar een derde van de bands te programmeren, maar where’s the fun in that?” (lacht)

Van Lierop: “Het is geweldig dat we dit kunnen doen, maar het is niet iets om elk jaar te herhalen.” (lacht)

Het is een behoorlijk indrukwekkende affiche. Hoe hebben jullie al die artiesten zover gekregen om gratis te spelen?

Van Lierop: “We voelden bij het rondbellen meteen dat veel mensen hierop aan het wachten waren. Er was een heel groot momentum. Alle credits ook aan Tijs dat hij al die mensen heeft weten te overtuigen. Bij de allereerste telefoontjes heeft hij daarbij zijn beste pokerface moeten opzetten, want op dat moment hadden we nog niets in handen. En ondertussen moet je wél zeggen: het gaat écht groot worden. (lacht)

“Maar zodra we wat grote namen hadden, ging de rest vanzelf. Intussen krijgen we nog elke dag aanvragen van artiesten binnen die ook graag zouden meedoen.”

Ik denk niet dat we Paul Michiels en Warhaus, of Jef Neve en Brihang al vaak op hetzelfde podium hebben zien staan. Hebben jullie bewust voor een zo breed mogelijk publiek geprogrammeerd?

Delbeke: “Ja, dat was van meet af aan de bedoeling.”

Van Lierop: “Het is goed om eens uit de eigen bubbel te ontsnappen. Bubbels, dat is iets van 2020. (lacht) We zitten allemaal op sociale media, maar als ik mijn Instagram openklik, krijg ik heel andere dingen te zien dan mijn broer die van snelle auto’s houdt. Dan is het wel eens fijn om te zeggen: op die ene dag staan we allemaal op hetzelfde plein en kijken we naar dezelfde dingen.”

505 is een ‘concertdag voor menselijkheid’. Wat bedoelen jullie daar precies mee?

Van Lierop: “Om nog even verder te gaan op die sociale media: vroeger keek iedereen bij wijze van spreken naar Het eiland of naar de zondagavondprogramma’s, en dan had je allemaal hetzelfde gezien. Vandaag kijken mensen op hun eigen scherm naar wat ze zelf willen, waardoor er nog maar heel weinig raakvlakken zijn. Dan wordt het moeilijker om elkaar te vinden.

“Els Hertogen, de directrice van 11.11.11 en medeorganisator van deze concertdag, zei onlangs in een interview dat als ze één ding zou mogen kiezen, ze zou willen dat mensen op zondag op straat gaan en nog eens aan elkaar vragen: hoe is het? Dat ze weer eens met elkaar in gesprek gaan en elkaars verhaal horen. Want het tegenovergestelde van menselijkheid is ontmenselijking. Dat is níét langer de mens zien in de ander. Een mens op de vlucht wordt dan ‘een transmigrant’, een cijfer in een statistiek. Totdat je het verhaal van een vluchteling hoort en begrijpt dat dat ook maar gewoon een vader met drie kinderen is, die vroeger bakker was. Dan zeg je niet meer: doe die grenzen dicht.”

Delbeke: “We moeten weer die raakvlakken vinden: wat hebben we met elkaar gemeen?”

Van Lierop: “Ik ben al jaren rond duurzaamheid bezig en dacht altijd dat duurzaamheid te maken had met zonnepanelen of een andere mobiliteit of minder voedsel weggooien, maar als je dieper gaat, gaat het bijna altijd over community building, over terugvallen op de gemeenschap.

“Wij leven vandaag in een cultuur waarin je eigen boontjes doppen of zelfredzaam zijn als het hoogste goed wordt beschouwd. Ik dacht dat vroeger ook: o, ik ben superonafhankelijk, good for me, girl boss! Maar eigenlijk zijn we in essentie allemaal hyperafhankelijk van elkaar. Voor alles − de zetel waarop we zitten, de koffie die we drinken − ben ik afhankelijk van anderen.

“Het idee van onafhankelijkheid is dan ook pure waanzin. Soms doet men alsof een gemeenschapsgevoel naïef is, maar het omgekeerde idee, het onafhankelijk willen zijn, dát slaat pas nergens op. Zodra je doorhebt hoe afhankelijk wij van elkaar zijn en hoe verbonden alles is, kijk je met een andere bril naar de wereld. Dan besef je hoe belangrijk het is om zorg te dragen voor elkaar. Sorry, raas ik te veel door?”

Raas gerust verder.

Van Lierop: “Als je je afvraagt ‘wat is goed voor mij?’, komt dat bijna altijd neer op goed doen voor de anderen. Want als de scholen beter zijn, heb jij straks betere dokters en leerkrachten voor je kinderen; als de zorg beter is, zal ook jij beter ondersteund worden als je hulpbehoevend bent; als je vandaag investeert in betere kinderopvang, zullen binnen zoveel jaar de straten veiliger zijn. Dat is allemaal zwart op wit aangetoond.

“Het beste wat we voor onszelf kunnen doen, is zorgen voor de mensen om ons heen. Dat lijkt ontzettend vanzelfsprekend, maar als je dan kijkt naar de politieke keuzes die worden gemaakt, denk je toch: oei, er is nog werk aan de winkel.”

Is ‘menselijkheid’ geen al te vaag begrip om praktisch te kunnen vertalen?

Delbeke: “Ik vind menselijkheid helemaal niet vaag. Ruim, dat wel. Maar het gaat om een soort ondergrens die gerespecteerd moet worden. Het mooie aan een begrip als menselijkheid is ook dat je volgens mij maar weinig mensen zult vinden die het niet onderschrijven.”

Van Lierop: “We hebben bewust voor een ruim begrip gekozen omdat volgens ons veel hedendaagse thema’s en problemen samenhangen. Op recente klimaatprotesten gaf Greta Thunberg het woord aan iemand die opriep tot een staakt-het-vuren in Gaza. Daar werd dan binnen de klimaatbeweging over gemord: we staan hier wel voor het klimaat, hè. Alsof die zaken los van elkaar staan.

“Een beter klimaatbeleid zorgt ervoor dat de problemen in het Zuiden minder prangend zijn. Je kúnt migratie beperken door ervoor te zorgen dat je klimaatbeleid beter is. Of neem nu economie en klimaat. Vaak worden die tegenover elkaar gesteld: het is het een of het ander. Maar als natuurramp op natuurramp volgt, stort de economie ook in, hoor. Heel veel van die zaken zijn verbonden.

“Het is misschien vreemd dat we voor al die zaken tegelijk strijden, maar tegelijkertijd is het problematisch om al die dingen op te splitsen en te zeggen: vandaag komen we alleen op voor het klimaat.”

Volgens jullie is die roep om meer menselijkheid breed gedragen. Waarom horen we die groep, het milde midden zoals jullie ze in jullie manifest op de website noemen, dan zo weinig?

Van Lierop: “Tja, mensen die zeggen ‘bwa ja, ik wil wel goed doen’ zijn natuurlijk minder sexy om in de media te brengen. Het is veel spannender om wat conflict en vuurwerk te brengen.”

Delbeke: “Ik geloof oprecht dat een enorme groep mensen met eenzelfde gevoel zit, maar niet goed weten hoe ze zich moet laten horen. Want hoe moet je je uitspreken? Aan de eettafel of op sociale media, ja, maar anders?

“Pas op, wij denken ook niet dat we het met dit evenement nu allemaal zullen oplossen. Maar ik geloof wel dat zo’n dag iets in gang kan zetten. Zo’n signaal van menselijkheid en solidariteit wordt een gespreksonderwerp aan de keukentafel en vervolgens op de werkvloer. In het beste geval start je een golf van engagement, hoop en troost. Daar geloof ik echt in.”

Van Lierop: “Ik zie veel mensen om me heen die bijna een burn-out hebben door de klimaatrapporten die binnenkomen, of door de beelden uit Gaza en Oekraïne. Heel veel mensen zitten met het gevoel: hoe kan ik mijzelf nog recht in de ogen kijken, als ik dit gewoon laat gebeuren? Maar tegelijkertijd kún je zo weinig. Heel veel van de oplossingen liggen in het collectief. Het is pas door stemmen en kennis te bundelen, dat je enige leverage krijgt om dingen te doen bewegen.”

De 505-concerten zijn expliciet een burgerinitiatief. Die zijn vooral nodig wanneer de politiek steken laat vallen.

Van Lierop: “Jammer genoeg wel. Neem nu de klimaatzaak: tot twee keer toe is de Vlaamse regering veroordeeld. De conclusie van een ingelezen team van rechters en juristen dat jarenlang door alle dossiers is gegaan, is: Vlaamse overheid, jullie laten de burgers in de steek. In de kinderopvang hetzelfde verhaal: burgers moeten de overheid voor de rechter slepen om te zeggen: wat jullie toepassen, is wanbeleid. Maar in plaats van haar waardigheid te behouden, gaat de overheid alleen maar verder in beroep.”

Delbeke: “We richten ons niet op specifieke partijen, maar we willen de politiek wél een signaal geven en zeggen: dit zijn waarden die belangrijk zijn voor een héél brede groep van de bevolking.”

Hoe is het om dit als koppel te beleven?

Delbeke “Euh, boeiend.”

Van Lierop: (lacht)

Delbeke: “Ik vind het fantastisch, maar het is soms − daar moeten we eerlijk in zijn − moeilijk om een gezonde balans te vinden. Er komt zoveel bij kijken dat op elk moment van de dag een van ons twee wel met de laptop of telefoon in de weer is, in die mate dat ik me afvraag: wanneer zijn wij nog eens letterlijk en figuurlijk offline gegaan?”

Van Lierop: “Soms pakt Tijs tijdens het eten zijn gsm vast en dan zeg ik: leg die nu eens weg, maar dan ben ik een minuut later stiekem zelf onder tafel bezig. We kunnen het moeilijk uitzetten. Gisteren waren we bijvoorbeeld tot middernacht de heras-doeken aan het reviseren. Dan denk ik: we drukken die doeken nu toch, moeten we daar dan niet een zo krachtig mogelijke boodschap op zetten? Maar aan de andere kant kunnen we niet met elk detail bezig zijn. We moeten het soms ook loslaten.”

Delbeke: “Dat is een werkpunt.”

Van Lierop: “Wij zijn te geëngageerd!” (lacht)

Delbeke: “Gelukkig is Els er nog. Vanuit haar functie als directeur van 11.11.11 is zij het veel meer gewend om te delegeren. Wij spuien almaar ideeën waarna zij zegt: goed, en wie gaat dat opvolgen?” (lacht)

Van Lierop: “Dan stuur ik in het midden van de nacht een vers ideetje door: wat als we er nu ook eens een filmfestival aan koppelen, met documentaires die laten zien hoe het anders kan? Dan zegt zij: doseren.”

Delbeke: “Maar om op je vraag terug te komen: ik denk dat dit goed is voor ons als koppel. Het is ons eerste echt gezamenlijk project, op de kinderen na natuurlijk.”

Leren jullie elkaar dan ook op een andere manier kennen?

Van Lierop: “Bwa, Tijs kende mij al als een geëngageerd iemand. Wat ik wel bijzonder vind: we hebben nog altijd geen ruzie gemaakt.”

Delbeke: “Of toch zeker niet daarover.” (lacht)

Elisabeth, jij staat als influencer al jaren een duurzame levensstijl voor. Je maakt onder andere de podcast Zustainable en onderhoudt de website plantbased.com. Vanwaar komt dat engagement?

Van Lierop: “Dat zat er als kind al in. Volgens mijn mama was ik op de speelplaats de eerste die tegen kinderen zei om ‘geen ruzie te maken’. Of dan wilde mijn moeder het binnenste van een ananas weggooien, en dan zei ik: gooi dat alsjeblief niet weg, ik eet dat liever dan een ijsje. Ik heb nogal een groot gevoel voor rechtvaardigheid. Ik eet ook al sinds mijn 15de vegetarisch.”

Dat had iets met een vriendje te maken, toch?

Van Lierop: “Ja, mijn toenmalig lief was een vegetariër en wilde niet met mij kussen als ik een hamburger had gegeten. Dus zei ik: goed, dan word ik ook vegetariër. (lacht) Ik ben vegetariër gebleven en eet nu zelfs helemaal plantaardig.”

Heeft Elisabeth jou in die levensstijl meegesleurd, Tijs? Of zat dat ook al in jou?

Delbeke: “Bij mij is het ietsje geleidelijker gegaan. Ik was zelf al wel flexitariër, maar dankzij Elisabeth ben ik helemaal overstag gegaan. Zij heeft veel kennis en ze praat veel over die zaken. Ik hoef geen artikels over duurzaamheid te lezen, ik krijg de inhoud wel via haar te horen. (lacht) En daarnaast kookt ze ook gewoon heel lekker, waardoor de drempel om vegan te eten kleiner werd.”

Van Lierop: “Ik vond Tijs altijd al sexy, maar het was pas toen hij vertelde dat hij alleen fairtradebananen kocht dat ik verkocht was. (lacht) Ik wil maar zeggen: Tijs was ook al met die zaken bezig.”

Jullie hebben samen drie kinderen op de wereld gezet. Heeft dat jullie engagement nog versterkt?

Delbeke: “Heel erg, ja. Je leeft niet meer alleen voor jezelf, hè. Kinderen zijn zo...”

Van Lierop: “Weerloos.”

Delbeke: “Plots zijn zij jouw volle verantwoordelijkheid. En je verplaatst je in hen: hoe gaat de wereld eruitzien als zij jouw leeftijd hebben? Wat kunnen wij als ouders vandaag doen, opdat zij morgen niet in de shit zitten?”

Van Lierop: “Je kunt je ook veel beter in andere ouders inleven.”

Delbeke: “Sinds we kinderen hebben is het knopje van mijn emoties van 1 naar 10 opengedraaid. In die zin kan ik alleen maar beamen dat kinderen krijgen mijn blik op de wereld heeft veranderd. Je cijfert je weg, hè. Alleen al qua slaap. Wij hebben superslechte slapers...”

Van Lierop: “Ik denk niet dat ik de voorbije acht jaren al vaak drie uur aan een stuk heb geslapen.”

Delbeke: “En dan begin je rare dingen te doen zoals concerten te organiseren.” (lacht)

Merken jullie dat duurzaam leven en plantaardig eten vandaag makkelijker wordt? Is er een mentaliteitswijziging?

Van Lierop: “Zeker. Toen ik 21 jaar geleden vegetarisch begon te eten, moest ik regelmatig uitleggen dat je als vegetariër ook geen kip of vis eet. Zelf vond ik vegan eten toen nog te extreem, maar ga vandaag naar de supermarkt en je vindt er zelfs vegan magnums. Voor zo goed als alles vind je vandaag een lekkere vegan variant. En ik moet bijna nooit meer uitleggen wat vegan is, behalve dan in Frankrijk.”

Delbeke: “Daar krijg je nog altijd kip als je de vegetarische schotel vraagt.”

Van Lierop: “Dat toont ook weer hoe belangrijk het is om een en ander maatschappelijk gedragen te maken. In België kunnen wij naar de supermarkt en vinden we voor alles een plantaardige versie, maar in Frankrijk vind je in de supermarkt alleen maar veggieburgers die naar bibliotheek smaken. (lacht) Nu, ik hou van boeken, maar dat is niet hoe een veggieburger moet smaken.

“Probeer dan maar eens een vegan levensstijl vol te houden, als je alleen kunt kiezen tussen saaie tofu of stoffige burgers. Zo zie je maar: je kunt als individu nog zo overtuigd zijn, maar het is pas wanneer iets door het beleid wordt gedragen dat het voor individuen makkelijker wordt.”

Delbeke: “Soms vind ik het allemaal toch nog traag gaan. Wij zijn bijvoorbeeld nog altijd een van de weinige vegan koppels in onze omgeving. Maar goed, als je het vergelijkt met tien jaar geleden is het waanzinnig hoe snel het aanbod is toegenomen.”

De berichten over dierenleed in de vleesindustrie en over bedrijven die de maatschappij met een hoge kost opzadelen zijn stilaan gemeengoed geworden. Is de tijd voorbij dat je als consument je kop in het zand kon steken?

Van Lierop: “Ik heb wel begrip voor mensen die in de Aldi een lasagne met vlees halen, hoor. Wij hebben het geluk dat we geprivilegieerd zijn en tijd hebben om met dat soort zaken bezig te zijn. Maar wees maar eens een alleenstaande moeder die 50 uur per week moet werken, nog eens twee uur moet pendelen en daarna de kinderen bij hun huiswerk moet begeleiden... Iedereen heeft maar zoveel mentale werkruimte.”

Delbeke: “Het is vaak ook makkelijker om te kiezen voor wat je kent of wat het minste moeite kost. Daarom is het zo belangrijk dat de overheid haar rol speelt en alternatieve keuzes makkelijker maakt.”

Gaan jullie kinderen makkelijk mee in jullie levensstijl?

Delbeke: “Onze oudste dochter is strikter dan ik op het vlak van plantaardig eten. Voor hen is dit het nieuwe normaal. Wij hebben gezegd: kijk, dit is wat wij jullie aanbieden, en zij hebben zich dat heel vanzelfsprekend eigen gemaakt. Zij vinden het een heel vreemd idee dat dieren opgegeten worden.”

Van Lierop: “De gave om ons te kunnen aanpassen is de sterkte van de mens. Wij passen ons voortdurend aan aan nieuwe inzichten en nieuwe technologieën. Daardoor zijn we ook zo ver geraakt.”

Tijs, veel van je collega-muzikanten zijn kinderloos. Vloekt jouw leefwereld van pampers en slaaptekort niet met die van hen? Of is er altijd nog de gemene deler van het projectielkotsen?

Delbeke: (lacht) “Het draait in de muziekwereld echt niet meer zo rond seks en drugs als vroeger, als je dat bedoelt. Wat ik wel merk, is dat mijn collega’s zonder kinderen al hun tijd aan het maken van muziek kunnen spenderen...”

Van Lierop: “Zij lijken soms in de tijd te baden, terwijl wij het met de kruimels moeten stellen.”

Delbeke: “Als ik eens een kwartier aan de piano ga zitten, voel ik mij al schuldig: moet ik niet iets anders doen? Is het geen tijd om de kinderen van school te halen? Ik kan me ook schuldig voelen tegenover mijn collega’s die mij willen betrekken bij het maakproces. Dan moet ik soms zeggen dat ik nog geen tijd heb gehad om iets te beluisteren. Maar je wilt je niet voortdurend schuldig voelen.”

Van Lierop: “Wat wel nogal een contrast is, is dat hij tijdens een tour een tourmanager heeft die zijn jas voor hem gaat halen, die hem vertelt waar hij op elk moment moet zijn en aan het einde van elke show krijgt hij een groot applaus. Ik wil maar zeggen: alles draait op zo’n tour rond de muzikanten. En dan komt Tijs thuis en...”

Delbeke: “Dan zeg ik: ga mijn jas eens halen!” (lacht)

Van Lierop: “Nee, maar ineens draait het totaal níét meer om jou. Als je kind zegt ‘poep afkuisen!’, kun je niet nog even je koffie opdrinken, dan moet die poep afgekuist worden. En als je kind zijn jas is vergeten, moet jij erom lopen.”

Delbeke: “Ach, het zijn verschillende facetten van het leven en ik vind ze allebei even boeiend. Ik zou het al lang saai hebben gevonden om enkel de muziek te hebben. Het is juist die veelheid die leuk is.”

Van Lierop: “Wij staan gulzig in het leven, dat merk je wel.” (lacht)

De 505-concerten voor menselijkheid vinden gratis plaats op 5 mei, van 12.30 uur tot 21.30 uur, op het Sint-Jansplein, Antwerpen. Alle info: 505concerten.be.

Volg de livestream via demorgen.be