Familiehulp komt al 75 jaar aan huis: “Er is nog veel eenzaamheid, soms zien mensen alleen de poetshulp”

Het waren vrijwilligers die Familiehulp in 1949 in Vlaanderen uit de grond stampten om gezinnen te helpen die het na de Tweede Wereldoorlog moeilijk hadden. “In die tijd ging het vooral om ondersteuning van jonge of nieuwe moeders, want je had nog veel grote gezinnen”, beschrijft regiodirecteur Erna Vaesen van regio Peer. Vandaag doen ze zowat alles: van verzorgenden aan huis, huishoudhulpen in de zorg tot een team dat poetst met dienstencheques. Goed voor 13.000 medewerkers in heel Vlaanderen, die elk jaar zo’n 10 miljoen uren kloppen bij gezinnen, alleenstaanden of chronisch zieken. “In Limburg zijn we met zo’n 2.000 medewerkers, in drie regio’s: Peer, Genk en Hasselt.”

Van een Friese dame die uit de media komt tot een omgeschoolde elektricien, breed is de achtergrond van hun mensen in elk geval. Net als het werk. “Het is wel zwaarder geworden, vroeger kwamen we vooral aan huis helpen bij een bejaarde die gevallen was en een tijdje ondersteuning in huis kon gebruiken. Of iemand die nog wat zorg nodig had nadat hij of zij uit het ziekenhuis kwam. Nu worden we bijvoorbeeld ook gevraagd voor psychiatrische thuiszorg, mensen met depressie of burn-out”, beschrijft coördinator Josie Abrams (65). “In het verleden bleven mensen langer in een psychiatrisch ziekenhuis, ze werden daar kant-en-klaar naar huis gestuurd. Nu worden ze bij een crisis tijdelijk opgenomen maar daarna zo snel mogelijk weer in de vertrouwde thuisomgeving opgevangen. Maar dan is onze ondersteuning nodig.”

Lege kamer

Erna Vaesen: “Een huishoudhulp in de zorg zorgt voor de wekelijkse poets in de bewoonde ruimtes, sporadisch kunnen lege kamers ook een beurt krijgen. Maar dat wordt niet vaak gevraagd. Ook: vuilniszakken buitenzetten, beddengoed verversen, de vensters poetsen, strijken en de was doen...”

En de verzorgende, wat wordt daarvan verwacht? “In de praktijk werkt een verzorgende verder op het werk van de collega-huishoudhulp: het huis schoonhouden. Vroeger was dat zelfs al eens groenten uit de hof oogsten of het geslachte varken verwerken. Maar het mag niet alleen huishoudelijke ondersteuning zijn, het is ook psychische en sociale ondersteuning, een tas koffie drinken met een bewoner die anders niemand ziet, helpen met betalingen, zorgen dat er eten in huis is, een douche of bad, zorgen dat ze hun medicatie nemen...”

“En bijvoorbeeld elke week de haren indraaien van mijn dame van 90 jaar. Neen, dat had ik voordien nog nooit gedaan”, lacht verzorgende Wout. “De eerste keer deed ik er drie kwartier over, nu is dat in vijftien minuten gefikst.”

Friesland

Voor de vijf aan tafel lijkt het zowat een roeping. Zoals huishoudhulp Priscilla (47) uit Friesland, intussen twee jaar actief bij Familiehulp in Tongeren. “Ik heb zelf in de media gewerkt. Het was altijd druk, druk, druk. Op een bepaald moment had ik er genoeg van en ben ik in de logistiek gaan werken. Om mijn hoofd leeg te maken. Een collega daar werkte tegelijk ook in de zorg. Die straalde als ze erover praatte: poetsen bij oudere mensen, eten maken,... Dat gevoel wilde ik ook. Na mijn verhuizing naar België ben ik hier huishoudhulp geworden en het voelde als thuiskomen. Mijn ouders vinden het nog steeds raar. Wanneer zoek ik weer een normale job? Maar ik zie dit werk als een soort meditatie. Of er iets is waaraan ik heb moeten wennen? Sommige woorden (lacht). Of ik de lusters wilde poetsen? De lampen dus.”

“Eén van mijn cliënten wilde er wel graag nog een tweede, vrouwelijke verzorgende bij om boodschappen te doen: ze wilde liever een vrouw om inlegkruisjes te kopen”

Wout

Strijken

“Je merkt dat we veel voor onze klanten betekenen. De meesten kijken echt uit naar dat moment van de week. Sommigen zien ook letterlijk niemand anders. Er is nog veel verborgen eenzaamheid”, knikt verzorgende Wout (23). Nog zo iemand met een heel ander parcours voor hij zijn passie in de zorg vond. “Ik heb elektriciteit gedaan in het middelbaar en dan gewerkt als magazijnier. Ik deed dat zeker graag maar wilde ik dat mijn hele leven doen? Dus ben ik eens langsgegaan bij een loopbaancoach. Die vrouw was duidelijk: ‘Als jij niet in de zorg gaat, dan weet ik het niet meer’. Het zit wel in de familie, mijn moeder was ook verzorgende in een woon-zorgcentrum. Dus ben ik de opleiding gaan volgen bij Familiehulp in Hasselt. Voor mij moest het ook een woon-zorgcentrum worden. Thuiszorg wilde ik niet. Tot ik stage deed… Dit is het echt voor mij: je kan nog meer tijd maken voor de mensen. Een babbel tijdens het strijken, een koffie met z’n tweetjes. Ik ben in februari afgestudeerd, maar in december van het jaar voordien had ik al een job.”

Mannetje

Op de meeste werkvloeren zijn het vrouwen die zich extra moeten bewijzen, hier moet Wout toch al eens tonen dat hij zijn mannetje kan staan. “Of ik wel weet hoe ik moet strijken? Of een potje koken. Ik heb het allemaal geleerd. Eén van mijn cliënten wilde er wel graag nog een tweede, vrouwelijke verzorgende bij om boodschappen te doen: ze wilde liever een vrouw om inlegkruisjes te kopen.”

Een van de grootste uitdagingen in hun voorbije 75 jaar heeft Familiehulp nog maar net achter de rug: corona. Josie Abrams: “Ik doe dit werk nu al meer dan veertig jaar, maar dat was toch de pittigste tijd. Er kwam zo veel op ons af, tegelijk was er nog zo veel onduidelijkheid. Dat eerste weekend van de lockdown heb ik zestig mondmaskers klaargemaakt voor mijn mensen in steriele verpakkingen. Heel vroeg ’s ochtends ben ik die gaan verdelen, veilig buiten op de parking van een warenhuis. De mensen van Familiehulp waren op veel plaatsen de enige personen die de bewoners nog zagen. Dat ene contact is voor veel ouderen of zieke mensen heel belangrijk geweest.”

Noah

Van eenzaamheid en contact kennen ze alles intussen. Daarom is er ook die nieuwe dienst van Familiehulp, misschien nog niet zo bekend: de dagverzorgingshuizen Noah waar mensen tijdens de week kunnen binnenspringen voor een babbel, activiteiten, even er tussenuit zijn. Zeven zijn er nu: in Lommel, Riemst, Lanaken, Kinrooi, Oudsbergen, Halen en Ham. “Om die eenzaamheid te doorbreken. Maar bijvoorbeeld ook om de mantelzorger te ontlasten: hun partner of ouder kan hier een paar uur doorbrengen en zij kunnen even iets voor zichzelf doen. Er is de zekerheid dat er goed gezorgd wordt voor die man of vrouw: er wordt ’s middags gegeten, er zijn activiteiten op maat van de cliënt. Zoals nu bijvoorbeeld is Betty hier vandaag. Ze is even een wandeling gaan maken met een van onze mensen en straks eten ze samen. Iedereen mag na afspraak gebruikmaken van het dagverzorgingshuis, je moet geen Familiehulp aan huis hebben. Zo hebben we hier een koppel waarvan mevrouw zelf nog alles in huis doet. Maar op dinsdag gaat ze naar de kapper. En dan komt meneer hier in het dagcentrum, de krant lezen of zo.”

Poetshulpen

Een kleiner aandeel zijn de poetshulpen met dienstencheques: “Dat is zoals de andere bedrijven met dienstencheques. Die klanten zijn zelden of nooit thuis, maar meestal aan het werk. Dat is anders bij de huishoudhulpen in de zorg: daar moeten de cliënten thuis zijn, dat is een voorwaarde. We poetsen niet alleen een huis, het is de bewoner die centraal staat”, beschrijft Erna Vaesen.

Dat het een wereld van verschil is, kan Heidi (44) als geen ander getuigen: “Ik heb verschillende jaren als PIT’er (de voorloper van dienstencheques, red.) gewerkt, maar vier jaar geleden heb ik bewust de overstap gemaakt naar huishoudhulp in de zorg. Ik zou niet meer weg willen, ik ga elke dag met een glimlach naar het werk”, vertelt de huishoudhulp die voor regio Ham werkt. “Een zware job? Zo ervaar ik dat niet, voor mij is poetsen een hobby. Bij PIT werkte ik vooral voor gezinnen, maar daar zag je nooit iemand. Er werd ook verwacht dat je alles van kop tot teen in een paar uurtjes deed. Het respect voor ons werk was er wel, maar minder voelbaar. Bij de oudere mensen waar ik nu kom, is dat heel anders.”

Trapladder

Met veertig jaar ervaring als ‘gezins- en sanitaire hulp’ (de term voor de verzorgenden toen zij begon, red.) is Linda (61) uit Houthalen-Helchteren bijna onklopbaar. “Ik heb dat altijd heel graag gedaan. Maar er is veel veranderd in die jaren. Zeker ook qua veiligheid en goed materiaal. Vroeger ging je al eens met één voet op het raam staan balanceren om de vensters te wassen. Dat mag nu niet meer. (lacht) Er zijn soms toch nog klanten die zeggen dat ze geen trapladder hebben, of ik het ook niet op het tafeltje kan doen zoals zij? Neen, dus.”

Erna Vaesen: “Dat verwachten we van onze cliënten: basismateriaal. Zoals een stofzuiger en proper gerief. Van producten vragen we niet veel, dat hoeven geen speciale flessen te zijn. Met soda en azijn kom je al heel ver.”

Inkomen

Niet alleen hun werk is veranderd in die 75 jaar, ook de economische situatie. “De huishoudhulp moet vaker om de week komen, niet meer elke week. De stijgende energieprijzen, de winkelkar die veel meer kost,... Mensen zeggen al eens dat wij duurder zijn geworden. Maar de barema’s zijn niet echt gewijzigd. Wat wel is: het tarief wordt berekend op basis van het inkomen en de gezinssituatie. Vroeger was er meestal maar één inkomen, maar tegenwoordig heb je in de regel tweeverdieners. En dan kom je in een hogere schijf terecht. Gemiddeld betaal je 8 euro per uur voor gezinszorg en 10 euro voor poetsdienst. Maar dat kan dus meer of minder zijn, afhankelijk van jouw inkomen. Het werkt volgens het solidariteitsprincipe: we vinden dat iedereen hier recht op heeft. Ook mensen die het financieel moeilijker hebben.”

En die zien ze zeker ook. “Vooral in de dorpen kom je nog in huizen met minder comfort dan een gemiddeld gezin. Ik ben op plaatsen gaan helpen waar het toilet een houten plank is met een gat in. Zelfs vandaag de dag.”

Grensoverschrijdend

En hoe zit het met grensoverschrijdend gedrag, overkomt hen dat wel eens? Vaesen: “Het gebeurt. Maar we proberen onze mensen daarin sterk te maken: ‘Jouw grens is jouw grens’. En dat verschilt van persoon tot persoon. Zij bepalen. Gedrag mag nooit verder gaan dan wat comfortabel voelt. Als er een probleem blijft, gaan wij zelf aan huis om het te bespreken.”

Eén van de collega’s: “Ik heb zo’n cliënt die toch wel eens iets probeerde. Een hand op de knie of de dij. Of dan moest ik naast hem gaan zitten aan tafel. Dat deed ik niet, ik ging altijd aan de overkant zitten. Nu is het niet meer zo’n probleem, hij is niet meer zo rap… (lacht)”