* Wanneer kan iemand vragen om een rechter te wraken?

“Iedereen kan een procedure tegen zijn rechter opstarten. Dat kan als je denkt dat de rechter niet meer onpartijdig is”, zegt Sofie Royer van het Instituut voor Strafrecht van de KU Leuven. “Bijvoorbeeld als de rechter een bloedverwant is van een van de partijen, of als hij een persoonlijk belang heeft bij de zaak.”

* Wat gebeurt er nu ?

“De onderzoeksrechter heeft 48 uur de tijd om op het verzoek te antwoorden”, zegt Royer. “Ofwel beslist hij zelf om zich terug te trekken. In dat geval komt er een nieuwe onderzoeksrechter. Ofwel weerlegt hij de klacht. In dat geval moet het hof van beroep zich over de vraag buigen.” In deze zaak zou dat de eerste kamer van het Antwerpse hof van beroep zijn. Het hof krijgt dan acht dagen om zich uit te spreken. Als de rechter dan niet gewraakt wordt, kan de verdachte nog altijd naar het Hof van Cassatie stappen. In dat geval kan de zaak nog veel langer aanslepen.

* Moet de onderzoeksrechter nu het werk neerleggen?

“Neen”, zegt advocaat-generaal Luc De Mot. “Een zittingsrechter wordt onmiddellijk geschorst in de zaak, als iemand een wrakingsverzoek indient. Maar de wet maakt een uitzondering voor onderzoeksrechters. Die mogen voort werken tot er een beslissing is.”

Volgens het Hasseltse parket neemt onderzoeksrechter Joris Raskin de volgende dagen “uit voorzichtigheid” geen beslissingen in het dossier. “Hij neemt sowieso 48 uur de tijd om op het verzoek te antwoorden.”

* Komt deze klacht niet te laat?

In de wandelgangen van het gerechtsgebouw klonk het gisteren dat het verzoek van Rieder te laat zou zijn. Onderzoeksrechter Raskin was vorige week al aanwezig in de raadkamer. Omdat toen geen wrakingsverzoek was ingediend, zou Raskin zo “erkend” zijn als onderzoeksrechter.

“Zolang een onderzoeksrechter een strafonderzoek voert, kan hij gewraakt worden”, weerlegt Royer. “In de praktijk is dit tot aan de zitting van de raadkamer waarop iemand al dan niet naar de rechtbank wordt doorverwezen. Dit volgt uit cassatierechtspraak.”

* Worden er vaak rechters gewroken?

Officiële cijfers bestaan er niet, maar wrakingsverzoeken tegen rechters zijn zeer zeldzaam. Bij het Brusselse hof van beroep, werden er in 2015 en 2016 telkens één wrakingsverzoek ingediend. Vorig jaar waren het er geen. Tussen 2004 en 2015 waren het er acht. Een rechter wordt ook zelden aan de kant geschoven na zo’n wrakingsverzoek. Hans Rieder diende al talrijke wrakingsverzoeken in tegen rechters – enkele jaren geleden zelfs tegen drie Limburgse rechters tegelijk. Hij kreeg zelden gelijk.

* Welke rechters werden al naar huis gestuurd?

Het bekendste dossier waarbij een onderzoeksrechter gewraakt werd, is ongetwijfeld het Spaghetti-arrest uit 1996. Onderzoeksrechter Jean-Marc Connerotte werd toen van de zaak-Dutroux gehaald nadat hij had aangeschoven op een benefiet voor de slachtoffers. In het onderzoek naar de Kasteelmoord werd tegen drie verschillende rechters een wrakingsverzoek ingediend. Twee keer moest een rechter een stap opzijzetten.

Ook in het onderzoek naar de Bende van Nijvel werd geprobeerd om de onderzoeksrechter te wraken, zonder succes.

En één keer werd zelfs geprobeerd om Hans Rieder zelf te wraken. Rieder zetelde toen, in 2012, als plaatsvervangend rechter in het Gentse Hof van Beroep. Een andere advocaat vond dat Rieder zich niet als rechter over zijn cliënt mocht uitspreken, omdat de advocaat een persoonlijk geschil had met Rieder. Ook dat wrakingsverzoek werd afgewezen.