"Ofwel vlieg je de cel in, ofwel krijg je een kogel in je kop"

"Ja, ik ben zelf ook al benaderd." Bert* komt samen met enkele tientallen collega's in het aanwervingslokaal beter bekend als 't Kot, kijken welk werk er vandaag op de plank ligt. De Antwerpse havenarbeiders verzamelen er om te worden uitgestuurd naar de dokken. Maar er is weinig werk, zo blijkt. De meesten druipen af en mogen een dagje stempelen. 

Het gespreksonderwerp van de dag: het Stroomplan, het grote plan tegen drugshandel dat die ochtend in het Havenhuis is voorgesteld. Een van de maatregelen: extra screening voor personeelsleden in de haven. 

Vooral de woorden van Open Vld-staatssecretaris Philippe De Backer van afgelopen weekend zijn blijven hangen. Hij vroeg een permanente controle van alle dokwerkers. Maar ook al worden alle beroepsgroepen (ook bedienden of douaniers) gescreend en enkel wanneer die een risicoprofiel hebben, toch voelen de havenarbeiders zich geviseerd.

"'Waarom wij weer?' Dat is het gevoel dat overheerst", zegt Bob Baete, een gestaalde dokwerker van rond de veertig. "Ze willen gewoon ons beschermd statuut kapot. We hebben al een slecht imago en sommigen doen niets liever dan dat nog meer besmeuren. Alsof wij allemaal betrokken zijn bij die drugshandel. Onzin."

Toch kennen alle havenarbeiders verhalen van containers die 'toevallig' niet op hun juiste plaats werden gezet. "En dan zie je mannen in kostuum en een dikke auto die komen openmaken", zegt een oudere dokwerker met muts en snor ferm. "Dat bewijst: het zijn niet wij, maar de mannen hogerop." Maar er zijn ook verhalen van collega's die betrapt zijn op smokkel of plots met de noorderzon zijn verdwenen omdat de grond te heet werd onder de voeten. "Maar dat zijn louche types", is het oordeel.

Ook de bedragen gaan rond onder de collega's. Tot 50.000 euro om een container op de goede plaats te zetten. Voor een pasje om de containerterminals binnen te geraken kun je tot 1.500 euro krijgen. 

Standpunt Bart Eeckhout: "Drugsoverlast pak je aan met meer dan enkel repressie"

Coke als lokmiddel

Anderen hebben de verhalen zelf meegemaakt. Zoals Bert dus. Af en toe snuift hij een lijntje. "Zoals half Antwerpen in het weekend", geeft hij toe. Enkele jaren geleden kreeg hij telefoon van zijn leverancier. Of ze elkaar even konden ontmoeten, hij zou een gram coke gratis krijgen. "Ik ben daar naartoe gegaan", zegt Bert. "Uit nieuwsgierigheid, al had ik wel een vermoeden waarover het zou gaan. Ze wisten dat ik dokwerker ben."

Toen hij effectief werd gepolst om mee te helpen met drugshandel, brak hij het gesprek naar eigen zeggen meteen af. Er zijn nooit bedragen genoemd, laat staan afspraken gemaakt. "Ik heb gezegd dat ik niet aan de juiste kaaien werk." De meeste drugs komen binnen via containerterminals of via fruitladingen uit Zuid-Amerika. Bert werkt elders. "Maar dat was bijzaak. Ik wist vooral dat er maar drie opties zijn als je hiermee begint: ofwel verzeil je in het milieu en geraak je er niet meer uit, ofwel draaien ze je den bak in. En in het ergste geval eindig je met een kogel door je kop."  

Andere dokwerkers vertellen hetzelfde. Sommigen onder hen worden misschien benaderd, maar ze gaan er niet op in omdat ze weten wat er op het spel staat. Bij Bob, de veertiger, ging het veel minder ver. Hij kreeg een berichtje op Facebook van een anoniem account. Zogezegd van een meisje dat in een van de cafés aan 't Kot werkte. "Ik heb meteen geantwoord dat als ik nog één dergelijk berichtje kreeg, ik er onmiddellijk mee naar de politie zou stappen."

Hoofd in de strop

Het verbaast Guy Vankrunkelsven niet echt dat dokwerkers worden gecontacteerd. Vankrunkelsven is directeur bij Cepa, het bedrijf dat de tewerkstelling van havenarbeiders coördineert. "Allicht proberen die drugsclans bij vijftig tot honderd mensen om dan één keer prijs te hebben. Vaak bij mensen die al sukkelen met financiële of andere problemen. We proberen de mensen weerbaar te maken. We hameren het er in bij de basisopleiding die elke dokwerker volgt: 'Steek uw hoofd niet in die strop, want je geraakt er nooit meer uit.'" 

Ook hij vindt de woorden van De Backer overtrokken. "Oké, er zijn dokwerkers die meewerken aan drugshandel, maar op 3.600 Antwerpse dokwerkers is het aantal veroordelingen op jaarbasis op één hand te tellen. Daarnaast zijn er enkele tienduizenden andere mensen die bijna dagelijks in de haven werken. Als je eens navraagt bij chauffeurs of bedienden die in de haven werken, krijg je dezelfde verhalen te horen."

Om de plannen van de regering uit te voeren gaat hij samen met de bonden overleggen om te kijken hoe de screening kan worden verbeterd. Voorwaarde is dat het efficiënt gebeurt. Het is gewoonweg onmogelijk om die tienduizenden mensen te controleren.

Daarnaast wordt de bestaande kliklijn nog meer uitgebouwd. Op de website van Cepa kunnen dokwerkers nu al verdachte handelingen in de haven melden. De informatie gaat rechtstreeks naar de politie. Officiële cijfers zijn er niet, maar toch zouden er de laatste maanden een aantal bruikbare tips binnengelopen zijn. Toch blijft dat moeilijk, zeggen de dokwerkers. Een collega verlinken is niet zo evident.

*Bert is een schuilnaam