Waarom vallen er plots zoveel ontslagen in ons land? ‘In Europa moeten we elkaar minder de duvel aandoen’

Een kleine bloemlezing van de aanvragen tot collectief ontslag, alleen al in de laatste zeven dagen: 132 jobs bij Decathlon, 130 bij Milcobel, 95 bij Beaulieu en 51 bij Icopal. Er was het faillissement bij Van Hool, het gevreesde banenverlies bij Audi Vorst en ook bij Bpost zijn ze in Wallonië aan het staken uit vrees voor herstructureringen.

Is het echt zo erg? Statistieken lijken aan te geven van wel: er blijkt dat een fikse stijging van het aantal aanvragen tot collectief ontslag. Vorige maand werd er voor 1.448 jobs – opvallend genoeg allemaal in Vlaanderen – een collectief ontslag ingediend. In maart vorig jaar was dat slechts 965. Ook in februari lag dat cijfer met 813 aangekondigde ontslagen al opvallend hoog.

Elk bedrijf heeft zijn specifieke redenen om tot die stap over te gaan, maar toch zijn er ook een aantal gemeenschappelijke factoren. “Zoals de verslechterde concurrentiepositie van ons land”, zegt Voka-woordvoerder Eric Laureys. “Met vooral dan de gestegen loonkosten door de automatische loonindexering.”

Maar die forse indexering dateert toch al van meer dan een jaar geleden. Waarom zien we dan nu pas dat effect? “Pas een jaar later wordt de afrekening gemaakt en worden er specifieke maatregelen genomen in de vorm van sluitingen en herstructureringen.”

Overheidssteun in VS

Bij de vakbonden zien ze dat anders. “Uit onderzoek blijkt dat de lonen slechts een zeer klein onderdeel uitmaken van de totale kost van een onderneming, zeker in de industriële maaksector”, zegt ACV-woordvoerder David Van Bellinghen.

Hij wijst wel een andere oorzaak aan. “De overheidssteun in China en de Verenigde Staten. Met de Inflation Reduction Act is er door president Biden miljarden euro’s overheidsgeld in de industrie gepompt. Dit heeft ertoe geleid dat het voor veel bedrijven interessanter is om naar de VS te verhuizen. En er is de staatsgeleide economie van China. Wat doen we in Europa? We vormen geen blok, maar doen elkaar de duvel aan om toch maar zoveel mogelijk jobs naar eigen land te halen.”

Bovendien is er de sputterende Duitse economie. Van Bellinghen: “Kijk naar Audi Brussel: dat werd geherstructureerd in ons land om in Duitsland banen te sparen. Ook de export ziet enorm af. Als het regent in Duitsland, dan druppelt het in de rest van Europa: het is en blijft de motor van de Europese economie.”

Ook worden de hoge energieprijzen van de afgelopen jaren nu en dan aangewezen als de grote schuldige. “Dat speelt een belangrijke rol”, zegt Laureys. “Het is een grote kostenpost voor elk bedrijf, zeker in de industriële sector. De energiekosten in België liggen toch nog altijd structureel hoger dan in de rest van Europa. Waar de Duitse en Franse overheid hebben ingegrepen om die kosten te drukken, hebben wij niet zo’n diepe zakken.”

Er ligt wel een wetsvoorstel van minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) op tafel dat net die grote gebruikers extra moet ondersteunen. Maar het is maar de vraag of dat nog voor de verkiezingen door het parlement zal raken.

Zombiebedrijven

Vreemd is wel dat we de vorige jaren net minder collectieve ontslagen zagen, net toen die energieprijzen op hun toppunt zaten. Dat verbaast Laureys niet. “Tijdens de coronacrisis heeft de overheid een moratorium op de faillissementen gezet om te vermijden dat er te veel bedrijven overkop zouden gaan. Dat heeft de doodsstrijd voor sommige ongezonde bedrijven gewoonweg getrokken. Zombiebedrijven die amper nog bestonden werden kunstmatig in leven gehouden. Maar dat ging over kleinere bedrijfjes en niet de grote herstructureringen die we nu zien.”

“Voor ons is er in België geen sprake van een economische malaise”, zegt Miranda Ulens, algemeen secretaris van de ABVV. “De groeicijfers tonen eerder aan dat ons land goed presteert. Niet alle herstructureringen komen neer op een faling. Kijk nu maar naar wat er bij Decathlon aan de hand is: zij maken eerder winst. Daar organiseert men nu een sociale malaise.”

Slecht nieuws voor de Belgische werknemers. Alhoewel, door de krapte op de arbeidsmarkt raken ze snel weer aan een nieuwe job, zo blijkt. Dat zal niet snel veranderen. Laureys: “Die krapte is structureel vanwege de demografie. Voor elke 100 werknemers die met pensioen gaan, komen er slechts 80 nieuwe op de arbeidsmarkt. Dat er daarbovenop dus volop moet geactiveerd worden, is duidelijk.”

Vorige week bleek uit de consumentenbarometer dat de gemiddelde Belg momenteel niet echt veel vertrouwen heeft in de economie, onder andere door het faillissement van Van Hool. En dat op amper zes weken van de verkiezingen. Zal dat een doorslaggevende rol spelen in het kieshokje?

“Daar zijn geen hapklare onderzoeken naar”, zegt arbeidseconoom Stijn Baert (UGent). “Maar we weten uit allerlei peilingen dat er twee thema’s zijn waarmee de Vlaming naar de stembus trekt: koopkracht en migratie. Het kan dus zeker een rol gaan spelen als mensen zich zorgen over het behoud van hun job. En dus zou dit weleens ongunstig kunnen zijn voor wie beleid heeft gevoerd en gunstig voor diegenen die aan de zijkant hebben gestaan en populistische standpunten kunnen innemen.”