Kandidaat-premier Jan Jambon: “Zonder ons valt alles stil”

“Stemvee." Dat is de gewezen vicepremier van N-VA naar eigen zeggen geworden sinds hij meer dan 3 maanden geleden zijn stoel achteruit schoof tijdens de ministerraad en er nooit meer terugkeerde. "Ik ben Kamerlid op de laatste rij. De grote dossiers volg ik nog, maar een interpellatie heb ik nog niet gehouden, omdat ik het niet gepast vind om als ex-minister over je eigen bevoegdheden te spreken." Ook over zijn opvolger op Binnenlandse Zaken, de CD&V'er Pieter De Crem, heeft Jambon weinig op te merken. "Hij doet wat hij beloofd had: mijn beleid verder uitrollen. Dan moet je eerlijk en loyaal genoeg zijn om hem alle kansen te geven."

Wat een verschil met Theo Francken (N-VA). Wat hij over zijn opvolger denkt, komen we zo'n tien keer per dag te weten.

"Ja, maar Maggie De Block (Open Vld) heeft dan ook net het omgekeerde gedaan als De Crem. We waren nog niet goed en wel weg uit de regering en ze kondigde al aan dat ze alles anders ging doen. Dan begrijp ik heel goed dat Theo dat niet zo leuk vindt."

Staat u nog altijd achter uw keuze om de regering te laten crashen op het Marrakesh-pact?

"Ik sta nog altijd 500% achter onze keuze om het pact niet te ondertekenen. Nu meer dan ooit zelfs. Met onze rechterhand zo'n pact tekenen en vervolgens met onze linkerhand verkiezingspamfletten voor een sterker migratiebeleid gaan uitdelen: wij kunnen dat niet."

Uw partijgenoot Jan Peumans vindt het een fout. 'Als je vier jaar in een boot hebt gezeten en er is een half jaar te gaan, moet je blijven roeien tot in de haven', vindt hij.

"Daar ben ik het mee eens. En dat was ook de ambitie. Maar wij hebben nooit aangestuurd op een val van de regering. Wij hebben klaar en duidelijk aan onze coalitiepartners gezegd: 'Jongens, dit gaat voor ons niet'. Een regeringsval was perfect te vermijden geweest als men rekening had gehouden met onze besognes."

Diezelfde Peumans vermoedt dat Bart De Wever al een exit aan het voorbereiden was toen hij zei dat de dash uit de regering was.

"Totaal onjuist. En ik kan echt niet begrijpen dat iemand die deel uitmaakt van het partijbestuur, zoiets beweert. Wij hebben nooit een strategie gehad om de regering te laten vallen. Alleen hebben we op een bepaald moment afgeklopt dat dat de prijs was die we bereid waren te betalen om het pact niet te moeten ondertekenen."

Een succes is het tot nu toe niet geweest, hé. Migratie is vandaag amper nog een thema, of het moet over de vermeende visumfraude van uw partijgenoot Kucam gaan.

"Ik denk dat migratie nog heel lang een thema zal blijven, maar dat die affaire flink vervelend is voor de partij, steek ik niet weg. Als de feiten kloppen, is dat gewoon onaanvaardbaar en moeten er strenge straffen worden uitgesproken. Anderzijds vind ik wel dat er hier een onderscheid moet worden gemaakt tussen fraude door één tussenpersoon en de reddingsoperaties op zich."

Akkoord, maar als één van uw eigen gemeenteraadsleden onder de neus van Francken heeft zitten foefelen met visa, is het lachwekkend om te roepen dat een Marrakesh-regering de poorten van het land openzet.

"Als een minderheid zo zwaar bedreigd wordt als de Syrische christenen, is het de taak van een beschaafd land om die met humanitaire visa proberen te redden. Morgen zouden wij dat opnieuw doen."

Legt u dat Marrakesh-pact straks weer op tafel bij de volgende regeringsonderhandelingen?

"Om het pact nog te herroepen zijn we - vrees ik - te laat. Maar wat wij zeker gaan eisen, is dat België in de toekomst een fermere positie rond migratie inneemt op Europees niveau. Theo heeft dat de jongste jaren met veel verve gedaan, maar vaak werd hij niet gedekt door de regering. Dat willen we niet meer."

Kan hij opnieuw staatssecretaris voor Asiel en Migratie worden? De MR ziet hem liever niet terugkeren, horen wij.

"Dat wordt hier en daar gefluisterd, maar je hoort zoveel. Waar het voor ons op aankomt, is zo sterk mogelijk aan de onderhandelingstafel komen. En dan zullen wij zelf wel bepalen wie ons politiek personeel wordt. Theo heeft uitstekend werk verricht en is voor ons een zeer belangrijke pion. Als er veto's komen, dan raakt ons dat niet."

Als er nog een regering was geweest, had Francken ontslag moeten nemen, suggereerde premier Michel (MR) vorige week. Wat dacht u daarvan?

"Dat de campagne begonnen is." (lacht)

Hoe is uw contact met Michel nu?

"Nog altijd zeer goed. Wij bellen nog vaak, zien elkaar nog geregeld. Het is niet omdat je politiek een conflict hebt gehad dat de persoonlijke affectie verdwijnt."

Hoe heeft hij gereageerd op het feit dat u zijn job wil afnemen?

"Hij heeft mij al lachend herinnerd aan een citaat van mij dat het premierschap een hondenjob is. Maar hij weet ook wel hoe het werkt, hé. Het is toch logisch dat de grootste partij het hoogste ambt ambieert?"

Met alle respect, maar ik geloof niks van uw kandidatuur. Volgens mij blijft De Wever gewoon in Antwerpen en wordt u Vlaams minister-president, zoals het initieel gepland was.

"Nee, de rolverdeling ligt vast en ze is de logica zelve. Wat voor een signaal zouden we gegeven hebben als de federale vicepremier op een Vlaamse lijst was gaan staan? Dan had iedereen gezegd dat N-VA het federale niveau opgaf. Dat is niet het geval. Verre van zelfs."

Geef toe dat u uw zinnen al op het Martelaarsplein had gezet?

"Nee, ik heb ooit gezegd dat minister-president het hoogste is wat een Vlaams-nationalist kan bereiken. Maar onze partij zit vol Vlaams-nationalisten, hé. Bovendien: als we straks het confederalisme willen realiseren, moeten we op het federale niveau aan het stuur zitten."

Waarom zou iemand premier willen worden van een land dat hij amper bestuurbaar vindt en het liefst zo snel mogelijk volledig ziet vastlopen?

"Ik heb nooit gezegd dat ik het land wil blokkeren. Ik heb alleen gezegd dat er na 26 mei een blokkering kan komen als de peilingen in Vlaanderen en Wallonië realiteit worden. In dat geval wordt confederalisme, waarbij de twee democratieën hun eigen keuzes gaan maken, de enige uitweg uit de impasse. Niet wij sturen aan op onbestuurbaarheid. Het is van de kiezer dat het zou kunnen komen. Tenzij Wallonië plots centrumrechts stemt. Dan kunnen we meteen een heerlijke centrumrechtse regering vormen. Maar iets in mij zegt dat het iets complexer wordt dan dat."

Maar hoe zou u confederalisme op dit moment kunnen doordrukken? Er is niet eens een consensus in Vlaanderen en er is ook geen 'trigger' zoals BHV of Voeren.

"Als Vlaanderen consolideert op centrumrechts en de Waalse kiezer gaat nog meer de linkse toer op: is dat dan geen concrete 'case'? Ik denk dat dat een kluif van een 'case' is."

Ook vanuit Wallonië komt nog altijd geen signaal dat ze er klaar voor zijn.

"Oh, ik denk dat bij de PS de communautaire reflex meer dan ooit aanwezig is. Als je Elio Di Rupo hoort spreken over een 'reconquista', dan weet je dat hij alles op alles zet om te vermijden dat er nog eens vijf jaar een federale regering komt waarbij de Vlaamse partijen sterk in de meerderheid zijn."

Zou u ook premier kunnen worden van een regering zonder communautaire agenda?

"We zullen spelen met de kaarten die de kiezer ons geeft. Ik ga geen breekpunten uitspreken."

Dat is geen breekpunt.

"Ik antwoord niet op hypothetische vragen. We gaan naar de kiezer met een communautair programma en we streven naar een zo groot mogelijk marktaandeel om dat te kunnen uitvoeren."

U kan toch gewoon zeggen of een doorstart van de Zweedse coalitie een optie is? Of kan u dat niet omdat Bart De Wever al een voorakkoord met de socialisten heeft gesloten?

"Bart heeft een deal met de socialisten gesloten in Antwerpen. Punt."

Niet in Vlaanderen?

"Nee, in Antwerpen. Veel andere opties had hij ook niet. Centrumrechts was te krap en de groenen wilden hun verantwoordelijkheid niet nemen."

Zou u met Groen een regering kunnen vormen?

"Als Groen enorm veel water bij haar wijn doet en afstand doet van al die zotternijen zoals vermogensbelastingen."

Groen wil een taxshift. Dat moet u toch bevallen?

"Maar wij streven in de volgende legislatuur opnieuw een verschuiving van de lasten na, waarbij de totale belastingdruk dáált. Dat is mogelijk als we ook het overheidsbeslag verminderen. Niet de uitkeringen, maar de inefficiënte uitgaven."

Dat hebben we al eens gehoord. Maar ook onder die centrumrechtse regering die alles anders en beter ging doen, blijft de begroting deficitair, stijgt het aantal langdurig zieken, is de pensioenhervorming maar half uitgevoerd en was de jobcreatie de laagste van de EU.

"Secondje. De begroting blijft deficitair omdat we een asielcrisis hebben moeten behappen en twee groeivertragingen door de aanslagen en de brexit. Had ik liever een evenwicht gehad? Ja, maar we hebben 80% van het gat gedicht. Dat het aantal langdurig zieken stijgt, is iets wat je krijgt als je strenger wordt in de werkloosheid. Goed, er waren beslissingen genomen om nog een tandje bij te steken, maar ik stel vast dat die niet uitgevoerd worden."

Hoezo?

"Er zou een responsabilisering van de artsen en ziekenfondsen komen, maar sinds wij uit de regering zijn, zie ik dat niet. Hetzelfde trouwens met de arbeidsdeal: van het degressiever maken van de werkloosheidsuitkering en het verhogen van de leeftijden voor brugpensioen, is plots geen sprake meer. Zonder N-VA vallen de hervormingen stil: dat is nu wel duidelijk."

Dan had u maar niet moeten weglopen. Sinds de val van de regering heeft het ondernemersvertrouwen een knauw gekregen.

"Maar wij waren bereid om de arbeidsdeal goed te keuren vanuit de oppositie. Als men echter toestaat dat de vakbonden daar alle lastige brokken uithalen, dan gaat die vlieger niet meer op. Wat de ondernemers betreft: die zijn verstandig genoeg om te beseffen dat een migratiebeleid dat de deuren openzet, hen ook niet helpt. En wie zich toch zorgen maakt, kan ik geruststellen: over enkele weken zijn het verkiezingen."