Mythes en misvattingen van de Tweede Wereldoorlog : "D-day was het keerpunt van de oorlog"

Bij elke herdenking van D-day publiceren de media iets waarbij ze het belang van de landing benadrukken. Men spreekt daarbij soms van een keerpunt in de oorlog. Een benaming die niet echt klopt.

Wat moeten we in een oorlog onder “keerpunt” verstaan? Meestal bedoelt men hiermee het moment waarop “de kansen keren”, waarin de ene partij ophoudt aan de winnende hand te zijn, ten voordele van de andere partij.

Niet alle oorlogen hebben een duidelijk keerpunt gekend, maar de Tweede Wereldoorlog zeker wel. In een eerste fase wist nazi-Duitsland spectaculaire overwinningen te boeken, maar daar kwam een einde aan. Daarna leed het de ene nederlaag na de andere, tot de totale ineenstorting. 

Dat keerpunt viel niet op D-day, maar veel eerder. De meeste historici plaatsen het in december 1941. Toen werd de Duitse aanval op Moskou zwaar teruggeslagen. Dat was niet alleen de eerste zware Duitse nederlaag in de oorlog, maar ook de mislukking van Hitlers plan om de Sovjet-Unie in een snelle veldtocht te vernietigen. De Sovjet-Unie hield stand.

Bovendien verklaarde Hitler rond die tijd ook de oorlog aan de Verenigde Staten. Duitsland was dus met drie grote mogendheden tegelijk in oorlog. Samen hadden die een veel groter potentieel dan Duitsland en zijn bondgenoten. Het leek toen al uitgesloten dat Hitler de oorlog nog zou winnen. 

Sommigen zien het keerpunt in 1942, met de Duitse nederlagen bij El Alamein en vooral Stalingrad.  De catastrofe bij Stalingrad was echter het gevolg van de koppige houding van Hitler om stand te houden in een situatie die bij voorbaat verloren was.

Hoe dan ook, in 1943 wist iedereen die het wilde weten dat Duitsland de oorlog aan het verliezen was. Het leed de ene nederlaag na de andere. Zijn bondgenoten Italië en Hongarije wilden afhaken. Al voor D-day was de situatie voor Duitsland hopeloos.

De landing van 6 juni 1944 was cruciaal, maar vormde enkel het begin van een grote invasie (operatie Overlord). Die werd pas met succes afgerond toen de geallieerden in augustus – twee maanden na de landing – door de Duitse linies in Normandië konden breken. Meteen daarop volgde de bevrijding van Frankrijk en België

Maar intussen moesten de Duitsers een nog zwaardere opdoffer verwerken. Op 22 juni, 16 dagen na D-day, begon het Rode Leger met een bijzonder zwaar offensief aan het Oostfront : operatie Bagration. In twee maanden werden de Duitsers honderden kilometers teruggedreven, van Wit-Rusland tot aan de Duitse grens.

Het Duitse leger leed daarbij de zwaarste verliezen uit zijn geschiedenis, een klap waarvan het zich niet kon herstellen. Die fatale slag wordt vaak vergeten bij de herdenkingen van D-day en de Bevrijding.  

Er is in de westerse landen uiteraard een neiging geweest om relatief minder aandacht te schenken aan de gebeurtenissen aan het Oostfront dan aan de prestaties van de Britten, de Amerikanen en andere westerse geallieerden.  

Door Overlord werd operatie Bagration een stuk vergemakkelijkt. De Duitsers moesten inderdaad enkele divisies van het Oostfront overplaatsen naar Normandië. De Sovjet-Unie had al jaren op zo’n “tweede front” aangedrongen.  Maar de zwaarste strijd vond wel degelijk in het oosten plaats. En de Duitse nederlaag was onafwendbaar.

Merkwaardig genoeg dacht Hitler zelf dat de invasie tot een beslissende strijd zou leiden, maar dan om andere redenen.  “Als we de invasie afslaan,  zal het oorlogstoneel er totaal anders uitzien”, zo noteerde propagandaleider Goebbels na een gesprek met de Führer op D-day. Hitler hoopte dat hij de landende geallieerde troepen in de pan zou kunnen hakken en dat de Britten en Amerikanen dan misschien vrede zouden sluiten. Een dwaze illusie. 

De landing in Normandië was dus geen keerpunt en zelfs niet het begin van het einde. Maar ze maakte de bevrijding van West-Europa mogelijk, die zelfs sneller gebeurde dan verwacht.

Zonder die landing zou de oorlog (vele) maanden langer hebben geduurd en zouden de legers van Hitler zich niet zo snel uit Frankrijk en België hebben teruggetrokken. De Duitsers zouden het dan vooral met de Russen te maken hebben gehad, die hen dan wellicht veel verder naar het westen van Duitsland en Europa zouden hebben teruggedrongen. In dat geval hadden de gevolgen voor ons land véél erger kunnen zijn.