Spanningen ingebakken in toekomstige Duitse regering

Zelden heeft Duitsland – en niet te vergeten ook een ongeduldig Europa – er zo'n spannende zondag op zitten. Martin Schulz, de voorzitter van de Duitse sociaal-democraten (SPD), had een partijcongres in Bonn georganiseerd waar 600 gedelegeerden en 45 partijbestuursleden moesten beslissen of de partij verder zou onderhandelen met de 'Union', bestaande uit de christen-democratische CDU en haar Beierse zusterpartij CSU. Toponderhandelaars van de drie partijen hadden na verkennende gesprekken vorige week een pre-akkoord bereikt; nu was het de vraag of dit voor de SPD-gedelegeerden een goede basis zou vormen voor een coalitieakkoord.

Voor Duitsland was dit belangrijk omdat de burgers sinds de Bondsdagverkiezingen van 24 september 2017 naar een nieuwe regering uitkijken – Angela Merkel (CDU) is kanselier van lopende zaken – en voor Europa omdat de Franse president Emmanuel Macron op groen licht uit Berlijn wacht om de Frans-Duitse locomotief te kunnen laten vertrekken richting 'meer Europa'. Ook voor de SPD was dit de dag van de waarheid. Wat zou er worden van de partij die al sinds 1863, aanvankelijk onder andere namen, haar stempel op de politieke geschiedenis van Duitsland drukt?

De voorstanders van een Grote Coalitie, GroKo zwaaiden met 'staatsbelang'. Bovendien zouden er anders nieuwe verkiezingen komen, met alle bijhorende risico's voor de SPD. Bij de Bondsdagverkiezingen had ze met 20% al een historisch dieptepunt bereikt en volgens recente peilingen zou ze nog meer afkalven. De tegenstanders van een GroKo argumenteerden dan weer dat de SPD in een zwart-rode regering (zo genoemd naar de respectievelijke partijkleuren van christen- en sociaal-democraten) verstikt zou worden door Merkel. Een Grote Coalitie als regeringsvorm is nooit erg populair geweest in Duitsland omdat ze tot een verwatering van het eigen profiel en tot een versterking van de extreme randen ter linker- en ter rechterzijde zou leiden, precies de argumenten die de tegenstanders aanvoeren verwijzend naar Merkel als 'bloedzuiger' en de rechts-nationalistische AfD (die van 4,7% in 2013 naar 12,6% in 2017 was geklommen).

Het partijcongres koos er met een nipte meerderheid voor om verder te gaan. Michael Groschek, de 61-jarige voorzitter van de SPD-afdeling van de grootste Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen, zei in zijn kritisch pleidooi voor de GroKo dat de onderhandelingen zwaar zullen zijn: het pre-akkoord is niet het coalitieakkoord, de coalitie zal er een van de duidelijkheid zijn. Dat zal nog tot spanningen leiden met de christen-democraten die niets wezenlijk veranderd willen zien aan het pre-akkoord.

Het 'Ja' van het partijcongres - uitzicht dus op een nieuwe regering - , zorgt voor opluchting in de EU. Maar is het dat wat de Duitse kiezers wilden? Een regering van partijen die alle drie door hen waren afgestraft? 'Weiter so' met een kanselier over wie de ontevredenheid groeit, niet alleen bij de kiezers, maar ook binnen eigen rangen? 

Geestdrift is ver zoek. Misschien kan Merkel straks soelaas vinden in de EU, samen met Schulz die van een 'Verenigde Staten van Europa' droomt. Weg van de vele binnenlandse problemen zoals onder andere de woningnood en de moeilijke integratie van de vluchtelingen op de arbeidsmarkt en in de samenleving. De AfD zal als grootste oppositiepartij garen spinnen bij de voortwoekerende ontevredenheid hierover.