Direct naar artikelinhoud
Reportageramadan

Leuker dan slapen: ’s nachts zaalvoetballen tijdens de ramadan

De familie Ben Salah, met zoon Yassir tweede van links, verbreekt het vasten met de iftar, de eerste maaltijd na zonsondergang.Beeld Raymond Rutting / de Volkskrant

Tijdens de ramadan wordt elke dag na zonsondergang een uitgebreide maaltijd genuttigd. In Purmerend kunnen jongeren daarna een nachtelijk potje zaalvoetballen. Dan verbrand je meteen die suikers en vetten en het is ‘leuker dan slapen’.

De Nederlands-Marokkaanse familie Ben Salah noemt zichzelf ‘goed gelovig’, want zwaargelovig klinkt zo zwaar. Voor vader Mohamed, moeder Rachida, zoon Yassir (23) en dochter Hajar (13) komt het geloof ‘op nummer één’. Dus wordt het ritme van de familie deze maand gedicteerd door de ­speciale ramadankalender die boven het aanrecht in de keuken hangt. Voor elke dag geeft de kalender aan wanneer er gebeden en gegeten mag worden. Vandaag is het aftellen tot 21.28 uur, het moment dat de vasten wordt verbroken met de iftar; de eerste maaltijd na zonsondergang.

De eettafel in het Purmerendse ­rijtjeshuis vult zich enkele minuten na negenen al met keramiekschalen vol msemmen (Marokkaanse pannekoekjes), briouat (loempiavellen gevuld met kip), chebakia (zoete honingkoekjes) en een oorlogsvoorraad harira (kikkererwtensoep). Rachida heeft er twee uur voor in de keuken gestaan. Niet dat haar vingers daarbij ook maar enig moment in het beslag zijn verdwenen om voor te proeven. De familie Ben ­Salah smokkelt niet. ‘God ziet alles’, zegt Hajar met een ernstig gezicht.

Dus wordt er geduldig afgewacht op de bank, met één oog op de klok. ‘Dat laatste half uur is het moeilijkste’, zegt Yassir, ‘als je het eten al kan zien.’ Mohamed schudt zijn hoofd: ‘Nee, dat is juist het makkelijkste. Dan weet je dat je er al bijna bent.’ ‘De lunch’, vult Rachida aan, ‘als iedereen op werk een broodje gaat eten, dat vind ik lastig.’

De kunst van het vasten is om bezig te blijven, legt Mohamed uit. Dan voel je niet dat je honger of dorst hebt. ­Bovendien haalt het gezin deze maand veel energie uit het geloof dat ze zonder al die aardse ‘verleidingen’ beter kunnen belijden. Zo probeert Yassir ­tijdens de ramadan beter op zijn gebeden te letten en leest hij uit de Koran. Als hij zichzelf echt wil testen, kijkt hij ’s middags kookprogramma’s op tv. ‘Dan krijg je pas zin om te eten.’

Voor Hajar is dit haar tweede ramadan. De tiener is vastbesloten om het de komende weken beter te doen dan haar eerste vastenmaand; toen had ze het zo zwaar dat ze het niet kon volbrengen. Ze had ook weinig geluk: de ramadan viel vorig jaar in een genadeloos hete junimaand. De dagen waren lang, de nachten kort. De gemiste dagen haalde ze rond de Kerst in, toen de zon eerder onderging. ‘Maar dat wil ik dit jaar niet weer, want eigenlijk speel je dan vals’, zegt Hajar.

Als de wijzers van de klok bijna het halve uur aantikken, verplaatst het gezin zich naar de goedgevulde eettafel. Na het uitspreken van een inwendige smeekbede (‘Bismillah’) graven vier ­lepels zich in tussen de kikkererwten in de dikke soep. Even is het stil. Ogen schieten over tafel, bordjes worden rondgedeeld, dadels ontpit, maar na een paar minuten verslapt het tempo. Een vastende maag blijkt snel gevuld.

Toch vliegen de kilo’s er niet massaal af tijdens de ramadan. Want al die lekkernijen zijn niet al te best voor de lijn. Normaal probeert Rachida wat meer op de groenten te letten. Die loempia’s gebakken in olie hadden ook gezonder gekund, merkt ze op. ‘Maar het moet toch ook gewoon een feestmaal zijn.’

Veel tijd om uit te buiken is er niet. Na de thee haast vader zich met een leesbril naar de ramadankalender. Het avondgebed begint al om 23.14 uur en Yassir moet zich nog in zijn sportkleding hijsen voor een nachtelijk potje zaalvoetbal.

Yassir (met pet) speelt na de iftar ’s nachts zaalvoetbal in de gymzaal naast de Taâlufmoskee in Purmerend.Beeld Raymond Rutting / de Volkskrant

Ontlading

‘Kifesh! Broer! Wat doe je?’ In de gymzaal naast de Purmerendse Taâlufmoskee wordt een voetbal door Yassir en zijn buurtgenoten richting het doel ­gejaagd. Aan de zijlijn zitten zo’n vijftig amateur-sportcommentatoren ongedurig af te wachten tot ze zelf het veld op mogen. Petjes en hoodies op sommige hoofden, gewatteerde jassen naast trainingspakken en traditionele djellaba’s. Het is al na middernacht, maar van vermoeidheid lijkt geen ­enkele sprake.

‘Dit is voor de jongens een ontlading na een hele dag vasten’, zegt jongerenwerker Khalid el Belkasmi (28) van Clup Welzijn, terwijl hij uithijgt van zijn eigen capriolen op het veld. ‘De hele dag mogen ze niet eten, drinken en ­roken. De tijd dat ze dat wel mogen, willen ze optimaal benutten, dus blijven ze op.’

Korte nachten tijdens ramadan

Volgens het CBS vast 87 procent van de Nederlands-Marokkaanse moslims alle dagen van de ramadan. Van de Turkse moslims is dat iets meer dan de helft. De ramadan is de negende maand van de islamitische maankalender. Tijdens deze periode van bezinning is het voor moslims verplicht om te vasten. Dat betekent dat zij tussen zonsopkomst en zonsondergang niets mogen drinken, eten, roken en geen seks mogen hebben. Alleen jonge kinderen, menstruerende vrouwen, zwangeren, soldaten, ­zieken, ouderen en reizigers zijn uitgezonderd. Zij kunnen de ­gemiste dagen op een ander moment inhalen.

Het vasten wordt verbroken met een iftar (maaltijd), deze vindt elke dag een tot twee minuten later plaats dan de dag ervoor. Na de iftar volgt het avondgebed. Ten opzichte van de westerse kalender, die gebaseerd is op de stand van de zon, schuift de ramadan elk jaar elf dagen naar voren. Omdat de vastenmaand in de zomer valt, met korte nachten, kiezen sommige moslims ervoor om wakker te blijven tot de sohor (de laatste maaltijd voor de dageraad).

Tot drie jaar geleden brachten de jongens de uren tot zonsopkomst door op het Wormerplein, enkele tientallen meters van de sporthal. Ze deden niks verkeerd, zegt El Belkasmi, maar hun nachtelijk onderhoud viel niet bij alle omwonenden in goede aarde. Buren belden de politie waarop een ‘kat-en-muisspelletje’ ontstond. ‘De agent kwam aangereden, de jongeren renden weg en zodra de politie weg was kwamen de jongens weer terug. Dat ging dan de hele nacht zo door.’

Samen met de wijkagent, gemeente en sportstichting Spurd bedacht hij een plan om de jongeren op de lange zomeravonden bezig te houden. Het eerste jaar met een PlayStation, vorig jaar kwam daar het nachtelijke voetbal en (gescheiden) zwemmen bij, van twaalf tot twee ’s nachts. Het aantal meldingen bij de politie liep terug van vier op elke avond van de ramadan tot nul in de afgelopen jaren. Bijkomend voordeel: door te sporten verbranden de jongens ook nog eens de suikers en vetten van de iftar.

‘Kilootjes verliezen’

Volgens de 14-jarige Badr geen overbodige luxe. Hij heeft net twee kipburgers op en wil graag wat ‘kilootjes verliezen’. Maar zijn aanwezigheid vanavond heeft een belangrijkere reden: ‘Hier zijn is leuker dan slapen.’ Ook Rani Babiker (18) kan het voetbal niet weerstaan. Hij trok expres sandalen aan onder zijn djellaba, opdat hij niet weer in de verleiding zou komen na zijn bezoek aan de moskee. ‘Maar nu ik hier zit, begint het toch weer te jeuken. Heeft er iemand schoenen te leen?’

Over het gebrek aan nachtrust lijkt geen van de jongens zich zorgen te maken. Slapen kunnen ze het hele jaar nog. Bovendien geeft het geloof energie. ‘Honger, luiheid; het zit allemaal tussen je oren’, zegt Yassir. Voor de onderbouwing van zijn theorie verwijst hij naar de Ajacieden Mazraoui en ­Ziyech die een Champions League-wedstrijd speelden op een (vermoedelijk) lege maag.

Overigens komen niet alleen vastende moslims naar de nachtelijke sportactiviteiten. Tussen de Yusufs en Yassins zit ook een Tim. En de gescheiden zwemavond kon vorig jaar rekenen op de belangstelling van een onverwachte doelgroep: Nederlandse vrouwen. Die wilden blijkbaar graag eens zwemmen zonder mannen erbij, lacht El Belkasmi. Of dat mag? ‘Tuurlijk: iedereen is welkom.’