RECONSTRUCTIE. Minister Vandeput in het defensief, maar hij weigert op te stappen. “Dit zal hij politiek cash betalen”

Wat wist minister Vandeput?

“Ik viel uit de lucht”, zegt de defensieminister. “Ik heb het bewuste rapport vanochtend voor de eerste keer gezien toen het in mijn elektronische postbus binnenviel. Ik wil dus herhalen dat ik nooit bewust enige informatie heb achtergehouden, voor de regering noch voor het parlement.” Ook de grote baas van het leger, stafchef Marc Compernol, zou van niets hebben geweten.

De leden van de meerderheid betwisten de woorden van Vandeput niet. En ook de oppositie gaat er (voorlopig) van uit dat de minister de waarheid spreekt.

Wat had hij móeten weten?

“Dat u niet op de hoogte was van het bestaan van zulke studies, daar til ik zwaar aan”, zei SP.A-Kamerlid Dirk Van der Maelen. “Dat betekent dat de legertop in dit land informatie achterhoudt voor de politiek.”

Volgens politicoloog Carl Devos (UGent) had Vandeput in ieder geval op de hoogte moeten zijn. “Hij blijft als minister van Defensie verantwoordelijk voor het leger”, zegt hij. “Een minister moet zich altijd verantwoorden voor wat zijn administratie doet of niet doet. Dat is nu eenmaal de democratie.”

Wat betekent het dat Vandeput niets wist?

“Tussen het leger en het kabinet van een minister van Defensie is er altijd een moeilijke verhouding geweest”, zegt Devos. “Bovendien is het leger soms zelf verdeeld, wat de politiek parten kan spelen. Maar nog nooit ging het om zo’n belangrijk dossier als de vervanging van de F-16’s.”

Ook Veli Yüksel (CD&V) spreekt van de moeilijke omgang tussen componenten binnen het leger. “Maar het zou onaanvaardbaar zijn dat zij studies achterhouden op kap van de belastingbetaler.”

De vraag is dus of de minister zijn leger in de hand heeft. Pierre Thierry, kolonel op rust, sprak op Radio 1, over directe beïnvloeding van Vandeput door de legertop. “Voor een minister en een partij die weinig voeling hebben met de materie Defensie, is men afhankelijk van mensen die een bepaalde keuze genegen zijn”, klonk het.

Opvallend: gisteren raakte bekend dat Vandeput vorig jaar zijn adjunct-kabinetschef de laan heeft uitgestuurd nadat bleek dat hij contacten had met Lockheed Martin.

Wat met de bewering dat alle opties onderzocht zijn?

Eind vorig jaar legde SP.A’er Van der Maelen de optie op tafel om de F-16’s te updaten. Toen klonk het bij Vandeput als volgt: “Ik moet hem nog het eerste verstandige woord horen zeggen over militair materieel. Hij kent die dossiers niet. Wij hebben alle opties grondig onderzocht.”

Maar met de nieuwe beschikbare informatie verwijt de oppositie Vandeput dat hij niet alles heeft onderzocht.

Het kabinet-Vandeput verwijst bovendien naar een studie uit 2015, waaruit blijkt dat de update van de F-16’s zo’n 2,2 miljard euro zou kosten. “Maar die studie hebben wij parlementariërs nooit in handen gekregen”, zegt Veli Yüksel, die de minister nu vraagt om die documenten publiek te maken.

Kan Vandeput aanblijven?

Ondanks de vele kritiek, is er op dit moment niemand die het ontslag van Vandeput vraagt. Toch zal er iets moeten gebeuren om wat vertrouwen terug te winnen. “U kunt uw departement niet blijven leiden als degenen die u misleid hebben wel in hun functie blijven werken”, zei Dirk Van der Maelen. Er moeten dus koppen rollen.

Toch zullen tuchtmaatregelen, ontslagen of andere berispingen Vandeput niet helemaal witwassen. “Hij komt politiek verzwakt uit deze episode”, zegt Devos. “Zijn persoonlijk gewicht binnen de regering neemt af. Het feit dat hij is afgesneden van waardevolle informatie in dit cruciale dossier, zal hij politiek cash betalen.”