Psychiatrische patiënten belanden nog steeds te lang en te vaak in een ziekenhuisbed
Ondanks alle hervormingen verblijven psychiatrische patiënten in België nog te lang en te vaak in een ziekenhuisbed. Dat staat in een nieuw rapport van Mental Health Europe. "Voor een ziekenhuis betekent een bed geld en macht."
De organisatie Mental Health Europe onderzocht, samen met de universiteit van Kent, hoe het is gesteld met de geestelijke gezondheidszorg in Europa. Ze bestudeerden meer dan 35 Europese landen, waaronder ook België, en verzamelden heel wat data en getuigenissen. De resultaten staan gebundeld in het rapport Mapping and Understanding Exclusion in Europe.
“We hebben proberen te achterhalen in welke mate landen een verschuiving hebben gemaakt van ‘instellingen’ naar een ‘laagdrempelige ambulante zorg’”, zegt Maria Nyman, directeur van Mental Health Europe. “Ons vorige rapport dateert van 2012, dus we konden nagaan in welke mate landen vooruitgang hebben geboekt.”
'België heeft erg veel bedden, zowel voor crisiszorg als voor langdurige zorg. Zelfs bij de crisisbedden is de gemiddelde ligduur langer dan een maand'
Hun conclusie: ondanks verschillende hervormingen leeft een substantieel deel van de psychiatrische patiënten in Europa nog steeds in ziekenhuizen. Ook voor België ziet ze te weinig vooruitgang. “België heeft heel erg veel bedden, zowel voor crisiszorg als voor langdurige zorg”, zegt Nyman. “Zelfs bij die crisisbedden zien we dat de gemiddelde ligduur langer is dan een maand. Daar stellen we ons echt wel vragen bij."
Vrijwillig
Nochtans maakt België al sinds 2011 officieel werk van een hervorming, met het artikel 107. Sindsdien werd het zorglandschap in netwerken opgedeeld en kunnen ziekenhuizen bedden buiten gebruik stellen om met dat geld mobiele teams te financieren die aan huis komen. Maar vorig jaar waren amper 6,18 procent van de bedden afgebouwd, terwijl de mobiele teams met wachtlijsten kampen.
“De hervorming is er, maar nu moet ze nog geïmplementeerd worden”, vindt Nyman. “België zou veel beter kunnen scoren, mocht het hier werk van maken. Uiteraard hebben ziekenhuizen hun rol te spelen, maar er moet een shift zijn waarbij mensen binnen de samenleving opnieuw de controle krijgen over hun leven.”
Het is niet voor het eerst dat er kritiek komt op de hervorming met artikel 107. In 'Het grote psychiatrierapport' van De Morgen (2017) hekelden experts de trage vooruitgang en pleitten ze voor meer sturing vanuit de overheid. Nu gebeurt alles op vrijwillige basis.
Ook Josée Van Remoortel, Europees adviseur geestelijke gezondheidszorg en een van de medewerkers aan het rapport, is het eens met die analyse. “We hebben het grootste aantal psychiatrische bedden per inwoner in Europa. Dat die hervorming zo moeilijk loopt, komt ook omdat verschillende overheidsniveaus daarvoor moeten instaan.”
Afstemmen
Het financieren van de bedden gebeurt op federaal niveau, terwijl geestelijke gezondheidszorg een Vlaamse bevoegdheid is. “Dat is niet genoeg op elkaar afgestemd”, vindt Van Remoortel. “Zal het ooit gebeuren? Ja, maar wellicht heel erg traag.”
'In de beheerraad van een psychiatrisch ziekenhuis hoor ik andere bestuursleden het alleen maar hebben over budgetten, niet over de kwaliteit van zorg'
Daar ziet Van Remoortel nog een reden voor. “Een bed betekent voor een ziekenhuis geld en macht. Ik zit zelf in de beheerraad van een psychiatrisch ziekenhuis en ik hoor de andere bestuursleden het daar alleen maar hebben over budgetten. En of ze die nu wel of niet moeten beleggen bij de ene of andere bank. Over de kwaliteit van zorg gaat het nooit.”
Toch wil de experte de situatie in ons land ook niet dramatiseren. “In vergelijking met andere Europese landen doen we het ook niet rampzalig slecht. We zijn geen baanbrekers, maar we bengelen ook niet helemaal achteraan. We moeten gewoon voldoende inzetten op alternatieven.”
Het kabinet van minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) vindt dat het rapport bevestigt dat een beleid als het hare nodig is. "Dat psychische zorg decennialang blijven steken is binnen de muren van ziekenhuizen, is historisch zo gegroeid. Momenteel zijn we de omslag naar extramurale zorg, naar meer zorg op maat van de mensen, volop aan het maken, samen met de deelstaten."