Zware brand in Brugge toont hoe groot asbestprobleem in ons land is: hoe ruim je het op? En wat zijn de risico's?

Het rampenplan dat wordt afgekondigd, wegen die besproeid worden, scholen die uit voorzorg dichtblijven: de zware brand bij een fietsengroothandel in Brugge kreeg grote gevolgen toen bleek dat het dak van de afgebrande loods bestond uit asbesthoudende golfplaten.

"Door de thermiek van de brand worden die vezelcementplaten de lucht ingeslingerd en afhankelijk van de wind in verschillende richtingen verspreid", vertelt Maarten Vanbuel, voorzitter van de vereniging voor asbestverwijderende bedrijven. "De grotere deeltjes vallen neer in de buurt van de brandhaard, de kleinere deeltjes worden verder meegenomen."

Dat er asbest vrijkomt bij een brand is zeker niet uniek. "Dergelijke dakbedekking is frequent aanwezig in woningen en gebouwen die dateren van voor 2000. Dat werd algemeen gebruikt. We hebben in Vlaanderen ongeveer 2,5 miljoen vierkante meter liggen van dat soort daken", zegt Vanbuel.

"Asbestvezels zijn kleine vezeltjes met weerhaken. Als die in de diepere luchtwegen terechtkomen, dan zitten ze daar letterlijk vast", zegt toxicoloog Jan Tytgat.

De professor benadrukt dat vooral herhaalde blootstelling gevaarlijk is. "Je zal morgen niet ziek worden. Met asbest is het zo dat de cumulatieve dosis telt: de concentratie en de mate waarin je bent blootgesteld. Vele jaren later kan dat leiden tot longvlieskanker of de longziekte asbestose."

"Normaal heb je ongeveer 10 vezels per kubieke meter lucht. Dat is niet alarmerend, maar bij branden als deze kan dat oplopen tot 1.000 of 10.000 deeltjes per kubieke meter en dan is het natuurlijk alle hens aan dek."

"Uiteraard wordt eerst de brand beveiligd", vertelt Maarten Vanbuel. "Daarna kan de opruimactie beginnen. Daarvoor komt een deskundige ter plaatse die verschillende veiligheidszones zal afbakenen: waar er een risico is voor omwonenden, waar er een risico is voor publiek toegankelijke ruimtes en waar er een risico is bij de brandhaard zelf. In de meeste gevallen is het zo dat men eerst de publiek toegankelijke ruimtes gaat proper maken."

"Voor omwonenden is het bij een brand belangrijk om ramen en deuren dicht te houden. Niet alleen voor asbest, want rook kan natuurlijk ook andere schadelijke stoffen bevatten."

En achteraf? "Als de brand voorbij is en er blijkt depositie (neerslag van asbestdeeltjes) te zijn in de tuin of op het terras, dan verwittig je in eerste instantie best je verzekeraar, zodat die op de hoogte is van de vervuiling. Blijf er zelf af. En als je toch in de omgeving moet zijn, probeer het dan vochtig te houden. Asbestdeeltjes zijn alleen maar schadelijk als ze ingeademd worden."

Bij een brand zoals in Brugge, waar niet meteen duidelijk is hoeveel deeltjes in de lucht verspreid zijn, raadt toxicoloog Jan Tytgat mensen in de onmiddellijke omgeving aan om een mondmasker te dragen als voorzorgsmaatregel. "Liefst een professioneel, maar ook een klassiek mondmasker is beter dan niets."

"Probeer in elk geval te vermijden dat je die fijne deeltjes als stof zou inademen", zegt Vanbuel. "Voor het opruimen schakel je een professionele firma in."

"De beste manier om asbest op te ruimen is door te stofzuigen met een speciale stofzuiger die een filter bevat die asbestdeeltjes niet doorlaat", zegt Vanbuel.

"Dat men in Brugge de straten schoonspuit is begrijpelijk als onmiddellijke maatregel, maar eigenlijk verplaats je het probleem daarmee naar de riolering en de waterzuivering. De beste aanpak is het materiaal selectief inzamelen en effectief wegnemen. Stofzuigen kan ook gebeuren met terrassen, voetpaden en zelfs tuinen. Waar er zeer zware vervuiling is, wordt best de bovenste grondlaag afgegraven."

Volgens erkend asbestverwijderaar Kris De Maeseneer hadden ze in dit geval, bij zo'n grote oppervlakte, wel niet veel andere keuze dan het op deze manier te doen. "Maar als er asbestdeeltjes inzitten zullen die zich vastzetten in het slib. En als ze dan ooit het slib willen verwijderen, dan zullen ze daar toch eens over moeten nadenken." 

"Ik heb begrepen dat ze contact aan het opnemen zijn met verschillende firma's om er met zoveel mogelijk mensen aan te werken om het zo snel mogelijk opgelost te hebben", gaat De Maeseneer verder. "Dus ik hoop voor de stad Brugge dat ze dit op een paar weken rond krijgen, maar het wordt misschien toch een paar maanden." 

Sinds 1998 is het in ons land verboden om asbest te produceren of te (her)gebruiken. Maar omdat het gevaarlijke materiaal in zoveel bestaande gebouwen verwerkt is, is het een werk van zeer lange adem om er helemaal vanaf te raken.

De Vlaamse overheid wil dat tegen 2040 heel Vlaanderen "asbestveilig" is. Waar nu aan gewerkt wordt, is in kaart brengen waar er precies nog allemaal asbest inzit. Dat gebeurt via het asbestattest. Sinds enkele jaren is zo'n attest verplicht wanneer een gebouw van voor 2001 van eigenaar verandert.

Ten laatste op 31 december 2031 moet elke Vlaamse woning of elk gebouw van voor 2001 een attest hebben. "Er worden stappen gezet", zegt Vanbuel. "Een wettelijke verplichting om asbest te verwijderen is er niet, maar men probeert met zachte dwang de mensen wel aan te moedigen."