Beoogde overheidscampagne moet Nederlander helpen nepnieuws te herkennen in verkiezingstijd
Het ministerie van Binnenlandse Zaken gaat onderzoeken of het mogelijk is om in 2019 een ‘informatiecampagne’ te organiseren over nepnieuws en desinformatie. Die zou burgers bewust moeten maken van hoe sociale media werken.
Zo’n campagne kan ook helpen om te begrijpen waarom mensen sommige berichten wel en andere berichten niet ontvangen. Dat zei minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken, D66) donderdag in de Tweede Kamer, nadat de Kamerleden Harry van der Molen (CDA) en Kees Verhoeven (D66) daarover vragen hadden gesteld. Volgend jaar zijn er verkiezingen voor Provinciale Staten, de waterschappen, het Europees Parlement en (indirect) de Eerste Kamer. Dat zijn momenten bij uitstek voor ‘heimelijke politieke beïnvloeding’, aldus Ollongren.
Zij stelde dat het verspreiden van misleidende informatie voor sommigen ‘een business case’ is, waaruit zij commercieel gewin halen. Maar als ‘statelijke actoren’ zulke nepinformatie verspreiden, is dat nog veel zorgelijker. Ollongren: ‘Zij hebben zich niet te bemoeien met onze binnenlandse aangelegenheden. Dan raakt het onze nationale autonomie, onze democratie en onze burgers. Daarin moeten we niet naïef zijn.’
Het ministerie doet, naar aanleiding van vorige verkiezingen, al onderzoek naar de vraag in hoeverre mensen gebruikmaken van sociale media bij het bepalen van hun keuze. Ollongren zei de uitkomsten daarvan, die nu nog niet bekend zijn, te willen meenemen in de beoogde campagne.
Misleiding herkennen
PVV-Kamerlid Martin Bosma uitte twijfels bij het voornemen. ‘Het gaat altijd mis bij de definitie van nepnieuws, en bij wie bepaalt wat nep is en wie niet’, zei Bosma. ‘Wat gaat die campagne de Nederlandse burger allemaal vertellen over wat deugt en wat niet deugt?’
Volgens Ollongren zou het moeten gaan om ‘het beter toerusten’ van mensen om misleiding te herkennen. ‘Hoe kun je als gewone burger checken of datgene wat ergens staat ook echt waar is?’ Zij zei absoluut geen inhoudelijke oordelen te willen geven over politieke opvattingen. ‘Dat kan de overheid nooit doen, daar ligt natuurlijk de absolute grens. Vergelijk het met het mediawijs maken van kinderen op scholen.’
VVD-Kamerlid Jan Middendorp bepleitte ook de ‘positieve en negatieve invloed’ van zoekmachines en algoritmen op campagnes te onderzoeken. ‘Hele verkiezingen worden online uitgevochten.’ De minister zegde toe voor het eind van het jaar met een concreet voorstel te komen.
In Duitsland liet bondskanselier Angela Merkel woensdag weten politieke partijen te willen bestraffen die nepinformatie verspreiden, desnoods met financiële sancties. Ollongren riep politieke partijen op vooral ook zelf duidelijk te maken hoe zij in campagnetijd discussie willen voeren.