Direct naar artikelinhoud
Standpunt

Lessen uit Vresse: een rechtstreekse burgemeestersverkiezing leidt tot onbedoelde neveneffecten

Bart EeckhoutBeeld Eva Beeusaert

Bart Eeckhout is hoofdredacteur van De Morgen.

In Vresse-sur-Semois, diep verscholen in de Ardennen, is de jonge campinguitbater verkozen tot burgemeester. Dat ging grotendeels per ongeluk.

De man ging op de lokale lijst staan uit steunbetuiging. De lijst haalde, in een kiesstrijd met twee, de absolute meerderheid. Vanaf de vijfde plek versloeg de populaire campinguitbater zijn eigen kopman met vijf stemmen verschil. Dat betekent dat hij nu, enigszins tot zijn eigen ontzetting, rechtstreeks benoemd wordt tot burgemeester.

In het Waalse Gewest gaat dat namelijk zo. De kandidaat met het hoogste aantal stemmen van de sterkste lijst binnen de gevormde meerderheid wordt per definitie burgemeester.

Uit het stemmige Vresse vallen ook voor Vlaanderen lessen te trekken. Ook hier steekt de discussie weer op over de rechtstreekse verkiezing van de burgemeester. Gretig stoffen de Vlaamse liberalen de oude standpunten nog eens af.

Hooggestemd maar kletskoek

De rechtstreekse verkiezing heet meer democratisch te zijn, omdat ze de burger een meer onmiddellijke macht verleent. Zulke argumenten zijn hooggestemd, maar toch vooral nobele kletskoek. De eerlijke waarheid is dat kieswetten zelden hervormd worden uit edelmoedigheid. Ze worden hervormd omwille van eigenbelang.

Dat Open Vld, die er een prima stembusgang op zitten heeft, nu weer de rechtstreekse burgemeester opdist, komt doordat de partij met een reeks sterke boegbeelden kan uitpakken. Volgens de Waalse spelregels zou er in Gent en Oostende minder discussie zijn over de sjerp. Die zou, eenmaal in de coalitie, vlotter naar de stemmenkampioenen Mathias De Clercq en Bart Tommelein gaan, beiden Open Vld.

Vanuit een huidige frustratie nieuwe wetten doorduwen, is meestal niet slim. Het is ronduit riskant. Het kerkhof van de Belgische wetgeving ligt vol in elkaar geflanste wetten en decreten.

Open Vld zou dat als geen ander kunnen weten. In paars-groene tijden werd in de rapte de kieswet herschreven. Dat had de amper verhulde bedoeling de eigen kopstukken maximaal te laten renderen in grote kieskringen. Een rampzalig idee. De nieuwe kieswet zadelde het land onvermoed op met ‘B-H-V’, de grootste en langste institutionele crisis in de vaderlandse geschiedenis. Leren ze het dan nooit?

Vanuit een huidige frustratie nieuwe wetten doorduwen, is meestal niet slim. Het is ronduit riskant

Ook de rechtstreekse burgemeestersverkiezing zal tot onbedoelde neveneffecten leiden. Wat als een kandidaat per ongeluk de populairste blijkt, zoals in Vresse? Wat als bewust coalitie gevormd wordt tégen de partij die de stemmenkampioen in de rangen heeft?

Er zijn ook principiëlere argumenten te bedenken, zoals juist Oostende en Gent leren. Wat is meer democratisch? Dat het grootste stemmenkanon de leiding krijgt, of dat de grootste formatie die krijgt? Het is minstens een debat waard.

Het sterkste argument is het meest eenvoudige. Er. Is. Geen. Probleem. Juist lokaal ervaart de burger het minste een democratisch deficit.

If it ain’t broke, don’t fix it: het zou op elke bureau in de Wetstraat mogen hangen.