De Stemtest leert: Vooruit en CD&V schuiven duidelijk op naar rechts
Vooruit en CD&V zijn de afgelopen vijf jaar stevig naar rechts opgeschoven als het gaat over thema’s zoals migratie, identiteit en criminaliteit. De Open VLD maakt de omgekeerde beweging: ze schuiven net naar links op over die onderwerpen. Dat blijkt uit een analyse van de Universiteit van Antwerpen van de standpunten van de partijen in De Stemtest. Lees hier de vijf belangrijkste conclusies.
Hoe links of rechts zijn partijen precies? En hoe is hun positie veranderd tegenover de vorige verkiezingen in 2019? Dat hebben politicologen van de Universiteit Antwerpen onderzocht op basis van of partijen het eens of oneens zijn met stellingen in De Stemtest.
Of partijen het eens of oneens zijn met een stelling bepaalt of ze over dat onderwerp links of rechts denken. In totaal kregen de Vlaamse en Franstalige partijen 251 beleidsstellingen voorgeschoteld.
Bijna alle partijen schuiven op naar rechts
Aan de hand van de antwoorden plaatsen de onderzoekers de partijen op twee assen links of rechts. De culturele as gaat over thema's als migratie, identiteit, criminaliteit en milieu. De economische as gaat over thema's als pensioenen, werkloosheid en belastingen.
Hoe hoger een partij - de verticale as - op onderstaande grafiek staat, hoe rechtser ze is op cultureel vlak. De horizontale as geeft aan of de partijen economische rechts of links zijn.
Door de resultaten van die oefening nu te vergelijken met dezelfde methode 5 jaar geleden kunnen de onderzoekers ook kijken of partijen sinds de vorige verkiezingen naar links of rechts zijn opgeschoven. Dat is wel degelijk het geval, concluderen politicoloog Stefaan Walgrave en zijn collega's. Bijna alle partijen schuiven op naar rechts.
Vooruit schuift het meest op naar rechts
De Vlaamse socialisten schuiven van de linkerkant van het politieke spectrum steeds meer op richting het centrum. Zowel cultureel als economisch is de partij naar rechts opgeschoven in vergelijking met 2019.
Vooral qua migratie vallen de vele rechtse antwoorden van Vooruit op. Daarover verscheen eerder al een analyse van de onderzoekers. Maar ook als het gaat over criminaliteit neemt de partij nu relatief vaak een rechts standpunt in.
Ook economisch schuift de partij op naar rechts. De partij is bijvoorbeeld voor verplichte gemeenschapsdienst voor mensen die een leefloon krijgen en ze wil de pensioenleeftijd niet opnieuw verlagen naar 65 jaar. In 2019 gaf ze nog het omgekeerde antwoord op die stellingen.
Ook bij andere partijen zien we die verschuiving naar rechts op de culturele as. Ook bij CD&V, heel uitgesproken, en PVDA, eerder klein. Vlaams Belang neemt nog rechtsere standpunten in dan 2019.
CD&V is geen centrumpartij meer
De christendemocraten stonden als klassieke centrumpartij steeds centraal, op beide assen. Dat is nu niet langer het geval. De partij schuift op in de richting van Vlaams Belang en N-VA.
Op de culturele as is de verschuiving naar rechts bij CD&V de grootste van alle partijen. Ze is op dat vlak nu zelfs rechtser dan Open VLD. Dat komt omdat de christendemocraten meer dan voorheen rechtse antwoorden geven op vlak van migratie. Maar niet alleen op dat thema. Voor alle stellingen over criminaliteit geeft CD&V een rechts antwoord en ook wat betreft milieu en klimaat trekken de onderzoekers die conclusie.
Strategie
De verschuiving is een bewuste strategie van voorzitter Sammy Mahdi. "Op socio-cultureel vlak nemen we een duidelijke, centrumrechtse houding aan, zonder populisten en extremisten naar de mond te praten", klonk het op het verkiezingscongres eind april.
Door de verschuivingen naar rechts van Vooruit en CD&V, liggen de culturele standpunten van de socialisten nu dichter bij het centrum dan die van de partij van Mahdi.
Open VLD schuift cultureel op naar links
Open VLD blijft zich economisch rechts positioneren, maar schuift op de culturele as op naar links. "De verschuiving is niet heel groot, maar wel opvallend", zegt politicoloog Stefaan Walgrave. De Vlaamse liberalen komen als enige partij in het kwadrant rechtsonder. Daar zitten partijen die economisch rechts zijn, maar cultureel links.
Open VLD neemt wat betreft klimaat vaak een linkse positie in en is ook op het vlak van migratie niet uitgesproken rechts. Behalve één stelling geeft ze in de stemtest dezelfde antwoorden als Vooruit over migratie.
Het is opvallend dat beide Vlaamse centrumpartijen die het electoraal lastig hebben voor een andere strategie kiezen
"Het is opvallend dat beide Vlaamse centrumpartijen die het electoraal lastig hebben voor een andere strategie kiezen. CD&V schuift cultureel naar rechts op, Open VLD lijkt het omgekeerde te doen – weliswaar veel minder uitgesproken. Op de economische as houden ze beide hun positie vast", aldus Walgrave.
Wat betreft economie blijven partijen op hun positie
De verschuiving van de partijen op de culturele as staat in schril contrast met de posities op de economische as. Daar is nauwelijks beweging. Enkel bij Vooruit is de verschuiving noemenswaardig.
N-VA en Groen blijven nagenoeg op dezelfde positie als 5 jaar geleden, zowel economisch als cultureel. Hun antwoorden op de stellingen van De Stemtest waren dus erg gelijkaardig bij de vorige verkiezingen.
Franstalige partijen zijn meer uitgesproken links of rechts dan de Vlaamse
Ook in Franstalig België zijn er veranderingen ten opzichte van 2019, zij het minder duidelijk dan in Vlaanderen. De verschuiving bevindt zich ook op de economische as en niet op de culturele.
Vooral MR maakt als economisch rechtse partij nog een bijkomende ruk naar rechts. Ook PS schuift een klein beetje op naar rechts, net als Les Engagés (in 2019 nog cdH). Ze zijn nu een echte centrumpartij.
Over het algemeen zijn Franstalige partijen ideologisch veel uitgesprokener dan hun Vlaamse tegenhangers. PS en Ecolo zijn duidelijk linkser dan Vooruit en Groen. MR is economisch de meest rechtse partij van het land, meer dan de Vlaamse liberalen en N-VA.