Blaast Barman nog steeds een frisse wind?
Vijftien jaar geleden maakte Tom Barman de Vlaamse bioscopen onveilig met een indrukwekkend en vooral opvallend debuut was. Is de nieuwe wind van Any Way The Wind Blows intussen gaan liggen, of blaast hij harder dan ooit?
“Yes!”, kirde Humo in juni 2003. “Met de Vlaamse rock en het Vlaamse modewezen ging het al behoorlijk fantastisch, en nu hebben we eindelijk ook een Vlaamse film die niet bang is om cool en opwindend en heet te zijn: dat we dat nog mogen beleven!”
Die opwindende, hete, Vlaamse film heette Any Way the Wind Blows, en werd ingeblikt door dEUS-frontman Tom Barman. De film, die deze week in een gerestaureerde versie opnieuw wordt uitgebracht, is een Antwerpse stadssymfonie, waarin kijkers en personages verdwalen in de Koekenstad en ontdekken dat dat kan in een Vlaamse film. Het gros van de jonge hoofdpersonages werd vertolkt door toen relatief onbekende acteurs als Natali Broods, Matthias Schoenaerts en Titus De Voogdt, en op de soundtrack staan dansnummers van Magnus, jazzdeuntjes van Charles Mingus, en stonerrock van Queens of the Stone Age. En dat op een moment dat Vlaamse films doorgaans Team Spirit of Pauline en Paulette heetten.
“De Vlaamse cinema zat toen vast in films die zich op het platteland afspeelden”, legt Luckas Vander Taelen uit. Hij trad in 2002 aan als intendant van het toen net ontstane Vlaams Audiovisueel Fonds. Any Way The Wind Blows was toen al ingeblikt: Vander Taelen zag de film in de montagefase. “Niet dat dat geen goede films waren, maar Barman heeft toen echt wel een grens verlegd.”
‘Het fenomeen van de Vlaamse auteursfilm, en filmmakers met een eigen stem, werd aangewakkerd’
De eerste Vlaamse 'stadsfilm', zoals hij vaak werd omschreven, was Any Way The Wind Blows niet, weet Jan Temmerman, toenmalig filmjournalist bij De Morgen. “Twintig jaar eerder was er al Brussels By Night, van Marc Didden.” Maar toch waaide er vernieuwing door het Vlaamse filmlandschap. “Ik schreef toen dat de film meer aanvoelde als een verzameling kortverhalen dan als een afgewerkte roman. Die mozaïekstructuur, met acht hoofdpersonages en een rist nevenpersonages in één ensemblefilm, dat voelde toen toch heel experimenteel aan.”
Of zoals Patrick Duynslaegher, voormalig recensent bij Focus Knack en vandaag artistiek directeur van Film Fest Gent, het verwoordt: “De Vlaamse cinema is lange tijd heel traditioneel, heel klassiek en heel braaf geweest. Het miste rock-'n-roll. Eerst was er Marc Didden die dat bracht, dan Tom Barman. Niet toevallig twee figuren uit de muziekwereld. Muzikanten waren toen veel eigentijdser en moderner, ze speelden meer in op de tijdsgeest.”
Eigen leefwereld
Het maakte dat de film redelijk positief onthaald werd – Humo, De Standaard en Focus Knack hadden vier sterren veil, De Morgen was met drie sterren iets voorzichtiger – al hadden sommige kijkers ook problemen met het gebrek aan een centrale plot, herinnert Barman zich: “Het was een film die niet voor iedereen was.” Zo vernieuwend was hij nochtans niet, vindt hij zelf. “Ik wist wel dat hij reacties zou opwekken. Maar in andere landen werden dit soort films al veel langer gemaakt. Uiteindelijk heb ik gewoon gedaan wat ik wilde doen. Ik herkende mezelf en mijn omgeving zelden in Vlaamse films. Die speelden zich te weinig af in mijn eigen leefwereld.”
'De snelheid van de dialogen, wat toen heel on-Vlaams was, dat werkt nog steeds. De film staat er nog altijd'
Any Way The Wind Blows markeerde zo een nieuw hoofdstuk in de Vlaamse filmgeschiedenis. Vander Taelen: “Die film gaf je, samen met Steve + Sky (2004) van Felix van Groeningen, het gevoel dat er een nieuwe generatie filmmakers klaar stond.” De tijd heeft die stelling bewaarheid. Barman zelf is nú pas aan een opvolger aan het werken, maar sindsdien hebben filmmakers als Koen Mortier (Engel), Fien Troch (Home) en Pieter Van Hees (Waste Land) hun weg naar de cinema gevonden. “Het fenomeen van de Vlaamse auteursfilm, en filmmakers met een eigen stem, werd aangewakkerd”, stelt Temmerman. “De auteursfilm heeft toen zijn voet neergezet naast de grote publieksfilms van Jan Verheyen en Erik Van Looy.”
Vraag is: blijft de film nu nog overeind? Het Antwerpen van nu ziet er alleszins helemaal anders uit dan het Antwerpen van 2003, en “elke regisseur ziet achteraf dingen die hij anders zou doen”, lacht Barman. “Er is ook een scène waarin Matthias Schoenaerts een digitaal fototoestel gebruikt”, zegt Temmerman, die net de gerestaureerde versie zag. “Er waren toen nog geen smartphones, dus op het vlak van dat soort details is de film onvermijdelijk gedateerd. Maar verder blijft hij opvallend goed overeind. Er zit heel veel beweging in. Kijk maar naar de fuifscène, die met steadicam is gefilmd: dat wervelt en dat vliegt. En de snelheid van de dialogen, wat toen heel on-Vlaams was, dat werkt nog steeds. De film staat er nog altijd.”
Vanaf woensdag in de bioscoop.