"Europa kan sterven": president Emmanuel Macron van Frankrijk licht toekomstvisie toe in onheilspellende toespraak

De Franse president sprak tot een volle aula van de Sorbonne, de prestigieuze universiteit van Parijs. Voor een publiek van 500 genodigden - de ambassadeurs van de Europese lidstaten, studenten en de voltallige Franse regering - zette Macron zijn visie over de toekomst van Europa uiteen. Zijn toon was opvallend onheilspellend. 

Macron schetste een alarmistisch beeld van een Europa, dat "sterfelijk" is en door de andere grootmachten "naar het achterplan kan worden verwezen". "We moeten er ons van bewust zijn dat Europa kan sterven", zei Macron, die ook benadrukte dat de waarden van de Europese liberale democratie "meer en meer in vraag worden gesteld en worden betwist". In de aanloop naar nieuwe Europese verkiezingen pleitte Macron voor meer ambitie en dadendrang.

"Europa moet wakker worden, anders raakt het hopeloos achterop, is de algemene boodschap van Macron", zegt Steven Decraene, die Frankrijk volgt voor VRT NWS, over de toespraak van de Franse president. 

De toespraak van Macron roept herinneringen op aan een speech die hij 7 jaar geleden gaf op precies dezelfde plaats. "Toen was hij de jonge, veelbelovende president, net verkozen", zegt Decraene.

"In 2017 zette hij zijn ambities uiteen en riep toen al op voor meer Europese soevereiniteit en strategische autonomie. Hij zei toen dat we te verslaafd waren aan Russisch gas, aan Chinese medicijnen. Toen is daar een beetje meewarig, een beetje lacherig over gedaan, zeker in Noord- en West-Europa. Maar in de tussentijd is véél gebeurd - de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne. Inmiddels is iedereen in Europa ervan doordrongen dat we beter onze eigen boontjes kunnen doppen." 

Volgens Decraene was Macrons boodschap er nu, meer nog dan in 2017, een om als Europa samen op te treden, zeker op het vlak van defensie.

"Pleiten voor een Europees leger heeft hij niet gedaan, wel wil hij dat de verschillende legers en de militaire opleidingen beter op elkaar worden afgestemd. Ook mag de EU niet meer afhankelijk zijn van munitie die van buiten de EU komt. Lees daarin: we moeten een eigen oorlogsindustrie kunnen opzetten en een wapenproductie kunnen opzetten. Daarbij mogen we natuurlijk niet vergeten dat Frankrijk een grote wapenproducent is. Macron vindt ook dat we moeten nadenken over een Europees luchtschild, al zei hij niet precies wat we daaronder moeten begrijpen."

Voor al die plannen op vlak van defensie, maar ook in domeinen van onder meer AI en allerlei vormen van energie, is volgens Macron "een groot budgettair investeringsplan" nodig, dat hij raamt op 650 tot 1.000 miljard euro per jaar. De financiële slagkracht van Europa moet daarom "verdubbelen". 

Op welke manier wil Macron zich met deze speech nu verder profileren op het Europese toneel? De president brengt een dubbele boodschap, meent Decraene.

"Aan de ene kant wil hij als Frans staatshoofd aangeven dat Frankrijk bereid is om mee de leiding te nemen over het nieuwe Europa. Daarbij kijkt hij ook nog altijd naar Duitsland", aldus Decraene.

De Duitse bondskanselier Olaf Scholz heeft via X al instemmend gereageerd op de toespraak van Macron. "Frankrijk en Duitsland willen samen dat Europa sterk blijft", schrijft Schulz in het Frans. "Uw toespraak bevat goede impulsen om dit te kunnen bereiken. Samen laten we de EU vooruitgaan: politiek en economisch."  

"Aan de andere kant staan we natuurlijk op 6 weken van de Europese verkiezingen, en de partij van de Franse president staat onder druk", merkt Steven Decraene op.

Zijn kandidate Valérie Hayer moet het in de peilingen ruimschoots afleggen tegen Jordan Bardella van het uiterst rechtse Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen.

Bij de Franse oppositie is de toespraak van Macron in de Sorbonne, die ook werd uitgezonden op vele nieuwszenders, in het verkeerde keelgat geschoten. Zij hoorden niet zozeer een boodschap van een nationale leider, maar eerder een verkiezingscampagne.

"Ze eisen zelfs dat zijn spreektijd - 2 uur - wordt afgetrokken van de verkiezingsdebatten voor de Europese verkiezingen. Zij vinden dat Macrons speech niet alleen een egotrip was, maar ook een verkiezingscampagne voor zijn kandidate. Anderen, die aan de kant van Macron staan, vonden het dan weer een toespraak die getuigt van leiderschap."