Burgemeester Emir Kir, een kat met negen levens die niet van zijn eerste controverse gestorven is

“Nee, hij is niet de cryptofascist die sommigen van hem willen maken. En neen, hij is ook niet een van de Grijze Wolven.” In de Brusselse gemeente Sint-Joost-ten-Node vormt Ecolo-Groen de grootste fractie in de oppositie en ze hebben weinig positiefs te vertellen over hun burgemeester. “Maar de clichés over Kir kloppen niet”, vertelt Frederic Roekens (Groen).

De 55-jarige Emir Kir, die als onafhankelijke zetelt in de Kamer, was deze week wereldnieuws met zijn verbod tegen de conferentie van het keurkorps van uiterst-rechts dat neerstreek in zijn gemeente. Maar Kir leidt al twintig jaar tot controverse.

In die mate dat de PS hem enkele jaren geleden uit de partij zette, nadat Kir op het gemeentehuis enkele burgmeesters had ontvangen van de Turkse partij MHP. De jongerenvleugel, of stoottroepen, van die extreemrechtse partij zijn de Grijze Wolven.

De PS beschouwde het officiële bezoek in Sint-Joost als een krak in het cordon en gooide Kir eruit. Hijzelf is daar nog altijd verontwaardigd over. Diezelfde delegatie ging eveneens op de foto met de socialist Karl-Heinz Lambertz en dat veroorzaakte geen rimpeling. Net als deze week is Kir ervan overtuigd dat hij het harder te verduren krijgt omwille van zijn Turkse achtergrond, een discours dat aanslaat bij een deel van het kiespubliek.

Zijn tussenkomst deze week is onlosmakelijk verbonden met dat MHP-incident. Sint-Joost is de kleinste en dichtstbevolkte gemeente van Brussel en 96 procent van de inwoners heeft een migratie-achtergrond, vooral Marokkaanse en Turkse origines. Kir stelt dat zo’n radicaal-rechtse, anti-migratieconferentie dan wel degelijk een veiligheidsprobleem kan vormen.

Maar tegelijkertijd kan hij een dubbele standaard aantonen. “Als je extreemrechts ontvangt is het niet goed, maar als je ze tegenhoudt ook niet. Of is het alleen maar niet goed als het Turks extreemrechts is? Wat zal het zijn?”, zegt een insider.

Kirs ouders kwamen uit Turkije naar België om in de mijnen te werken. In 1977, na twee mijnongelukken, lieten ze Charleroi achter, en het gezin streek neer in Sint-Joost.

De gemeente werd op dat moment bestuurd door PS’er Guy Cudell, die er bijna een halve eeuw burgemeester was. Ja, Kir onderhoudt uitstekende banden met Turkije, en krijgt regelmatig de Turkse ambassadeur over de vloer, maar wie wil weten hoe de man functioneert, moet niet naar de MHP, of zelfs het AKP van Erdogan kijken, maar naar de Belg Guy Cudell.

In Kirs jeugd ging Sint-Joost de strijd aan met buurgemeente Schaarbeek, waar de uiterst-rechtse Roger Nols de plak zwaaide. Cudell voerde een progressief beleid, met de eerste vrouwelijke politieagente en een centrum voor geboortebeperking, en hij verwelkomde diversiteit.

De PS’er begreep ook dat hij daardoor, om politiek te overleven, mensen met migratieroots moest betrekken. Als de jonge, maar vooral ook welbespraakte en keurige Kir in de jaren negentig het woord nam bij spanningen tussen de Turkse en Koerdische gemeenschappen, herkende Cudell meteen zijn talent. En Kir, die had zijn mentor gevonden.

Hij kreeg een baan als maatschappelijk werker en een partijkaart. Ook dat is een van de verwijten die Kir nu krijgt: een wel héél uitgebreid en gepolitiseerd ambtenarenapparaat.

Van dan af ging zijn carrière pijlsnel. Kir was amper 32 jaar toen hij, kort na Cudells dood, schepen werd in Sint-Joost. Een eerste schandaaltje kwam aan het licht, toen bleek dat hij druk had uitgeoefend op een politieagent om de inschrijving van een Belgisch-Turks echtpaar goed te keuren.

In 2004 trad hij toe tot de Brusselse regering, als staatssecretaris. Een groter schandaal brak uit. Een Belgische blogger van Turkse origine bracht aan het licht dat Kir had gelogen over zijn diploma, bepaalde verkiezingsuitgaven niet had gedeclareerd en deelnam aan een demonstratie die de Armeense genocide ontkende.

Kir sleurde de journalist voor de rechtbank, maar kreeg ongelijk. De journalist in kwestie zag zich echter gedwongen om zijn blog op te doeken.

“Bedreigingen en beledigingen, druk op mijn familie en vervolgingen in Turkse verenigingen en cafés, ik ben het zat om de basisprincipes van een democratische samenleving uit te leggen aan mensen die elke dialoog weigeren”, schreef Mehmet Koksal in 2007 in zijn laatste blogpost.

Het vormde geen probleem voor Kir, die vlot herkozen geraakte en opnieuw in de Brusselse regering mocht. Enkele jaren later werd Kir voor het eerst burgemeester, door meer stemmen te halen dan de lijsttrekker.

Twaalf jaar later zit Kir dan wel zonder partij, hij is lokaal nog altijd erg populair. Altijd netjes in kostuum, altijd aanwezig op de evenementen én op de sociale media, TikTok inbegrepen. Hij hangt een sportief beeld op van zichzelf, onder meer met de oprichting van veteranenvoetbalclub FC Anatolie 95. Alleen zijn Italiaanse echtgenote en zijn kinderen blijven discreet op de achtergrond. Hij is een politiek beest, dat altijd in campagemodus is.

Zonder partij kan Kir niet deelnemen aan de verkiezingen in juni, maar hij zal er bij de gemeenteraadsverkiezingen in oktober staan met een burgemeesterslijst. Zelf wilde hij De Morgen niet te woord staan voor dit artikel. “Ik ken de conclusie toch al”, zegt hij. “Schrijf wat je wil.”