Spectaculaire ontdekking over de melkweg: sterren trillen al 500 miljoen jaar na
500 miljoen jaar geleden vond in de Melkweg een botsing plaats waarvan de sterren om ons heen nog steeds natrillen, ontdekten astronomen. Hun vondst heeft grote gevolgen voor het begrip van de kosmos.
Alsof een vrachtwagen tegen je gevel knalt en je minuten later de ramen nog hoort rinkelen. Sterrenkundigen ontdekten het natrillen van een 500 miljoen jaar oude botsing in de schijf van de Melkweg, waar ook onze zon zich bevindt. Dat schrijven ze deze week in het vakblad Nature.
De spectaculaire vondst is het eerste grote resultaat van de zogeheten Gaia-missie, die een 3D-kaart van de Melkweg maakte door van miljoenen sterren de posities en snelheden te meten. Het is een verbetering van de kosmische kaart, vergelijkbaar met de overgang van soms onherkenbare 16de-eeuwse zeekaarten naar moderne varianten zoals Google Earth.
Op en neer
"Tot voor kort dachten we dat sterren in keurige cirkelbanen om het centrum van de Melkweg bewegen", zegt co-auteur Amina Helmi van de Rijksuniversiteit van Groningen. Gaia toont nu dat de sterren ook op en neer bewegen. Dat had nog nooit iemand gezien.
Het trage getril van de sterren moet wel het gevolg zijn van een schampschot, bijna-botsing of frontale knal, zo redeneren de astronomen. Aan de hand van de gemeten natrilling konden de sterrenkundigen vervolgens afleiden dat die rampzalige ontmoeting ergens tussen de 300 en de 900 miljoen jaar geleden plaatsvond. De belangrijkste verdachte is op dit moment dwergsterrenstelsel Sagittarius, dat 500 miljoen jaar geleden gevaarlijk dicht bij de Melkweg in de buurt kwam.
Astronoom Anthony Brown, verbonden aan de Universiteit Leiden, noemt het onderzoeksresultaat 'spectaculair'. Brown is ook actief binnen Gaia, maar was niet betrokken bij dit nieuwe onderzoek.
Impact
De vondst heeft stevige gevolgen voor de sterrenkunde. "We dachten tot voor kort dat sterrenstelsels eilandjes waren", zegt Helmi. De invloed van dit soort botsingen achtte men verwaarloosbaar. Brown stelt dat de huidige onderzoeksmethoden daarom op de schop moeten. "We moeten onze simulaties veel gedetailleerder gaan maken", zegt hij. "Het zal nog wel even duren voor we dat op orde hebben."
De resultaten kunnen onder meer helpen het raadsel van de zogeheten donkere materie op te lossen. Sterrenstelsels zoals de Melkweg zitten volgens astronomen tjokvol met dat onzichtbare, mysterieuze spul. Astronomen zijn ervan overtuigd dat die donkere materie – en de bijbehorende aantrekkingskracht – er wel móét zijn, anders valt de draaisnelheid van sterren in sterrenstelsels niet te verklaren.
Nu de sterbeweging in de Melkweg complexer blijkt dan gedacht, moeten we misschien ook onze inschatting van de hoeveelheid donkere materie in het stelsel bijstellen. "We weten nog niet hoe groot de benodigde aanpassing is’" zegt Helmi, "maar als het bijvoorbeeld 10 procent scheelt, heeft dat al een enorme impact."