Het legendarische optreden van Pink Floyd in Het Pannenhuis: "Veel teenagers van toen beweren dat ze er waren, maar wàs dat wel zo?"

Van de millionseller Dark Side of the Moon is nog geen sprake wanneer Pink Floyd op 23 februari 1968 de toerbus door de Antwerpse binnenstad manoeuvreert. De jonge Britse groep heeft de voorafgaande zomer het debuutalbum The Piper at the Gates of Dawn uitgebracht, een psychedelische mijlpaal waarop de acid-pop van zanger-gitarist Syd Barrett haasje-over speelt met experimentele space-rock. Barrett is al door drugs opgeslorpt en vervangen door David Gilmour wanneer Pink Floyd die bewuste dag in februari aan het Pannenhuis op het Conscienceplein een volkstoeloop ontketent.

Kleurrijk uitgedoste hippies, beatniks en andere langharige muziekliefhebbers verzamelen er al uren voor het concert, branden wierook en laten belletjes en klokjes rinkelen. Organisator Louis de Vries, die dan boven het Pannenhuis een muziekuitgeverij en boekingskantoor heeft, haalt geamuseerd herinneringen aan die historische avond op. “Zowat de helft van de toenmalige Antwerpse teenagers die met die muziek bezig waren, beweert nu dat ze er bij waren”, lacht hij een halve eeuw na datum.

De Vries, dan manager van Ferre Grignard en The Pebbles, is niet aan zijn proefstuk toe. Een jaar eerder heeft hij in Moeskroen al het eerste en enige Belgisch concert van Jimi Hendrix georganiseerd. Met zijn rechterhand Bob Leonard verricht hij in het Pannenhuis pionierswerk. Tussen 1966 en 1970 groeit die voormalige bruine kroeg - tegenwoordig een restaurant - uit tot een mekka voor de bijdetijdse muziekliefhebber. “Ik deed er optredens van groten als Lionel Hampton, John McLaughlin, The Zombies, John Lee Hooker en Toots Thielemans. Op en rond het Conscienceplein vonden happenings en manifestaties plaats. Dat was een heel creatieve omgeving. In het Pannenhuis kwamen veel kunstenaars en schrijvers.”

Het muziekcafé kent wel zijn beperkingen. “Latere grote namen konden we enkel in huis halen als ze nog niet echt waren doorgebroken en dus betaalbaar waren. En ook wel omdat het Pannenhuis voor hen een referentie was, zoals The Marquee in Londen, Paradiso in Amsterdam en de Star-Club in Hamburg. In België bestond zoiets voor de rest niet. De Muze, honderd meter verderop, was vooral met blues en jazz bezig. In het Pannenhuis gingen we breder.”

Voor 15.000 frank (375 euro) wil Pink Floyd op een weekdag in het Pannenhuis spelen. Aangezien er maximaal driehonderd mensen in het café passen, is De Vries met 50 frank (1,25 euro) toegangsgeld uit de kosten. Tijd om affiches te maken is er niet maar het nieuws dat Pink Floyd in Antwerpen optreedt, verspreidt zich als een lopend vuurtje. In een wip zijn alle kaartjes uitverkocht. Buiten troepen nog een paar honderd ticketloze fans samen.

“In het Pannenhuis hadden we een echt muziekpubliek dat voor deze groep wel belangstelling had", zegt De Vries. "De insiders kenden het album dat de groep had gemaakt, met daarop het hitje See Emily Play, maar het grote publiek was nog niet met Pink Floyd vertrouwd. De groepsleden konden over straat lopen zonder te worden herkend. ’s Namiddags zijn we er in de Wijngaardstraat nog tafelvoetbal mee gaan spelen. Toen waren muzikanten nog bereikbaar. Indertijd ging ik met The Small Faces voetballen in het Nachtegalenpark en nam ik The Kinks mee naar wedstrijden van Beerschot.”

Die bewuste avond imponeert Pink Floyd het Antwerpse publiek met een ongeziene en innovatieve lichtshow. “De roadmanager projecteerde op de muur dia’s waar hij een vloeistof op druppelde. Het was duidelijk dat dit een grote groep ging worden”, herinnert De Vries zich. Als gevolg van de hoog oplopende temperatuur in de zaak, in combinatie met de zinsbegoochelende projecties en dito muziek, moeten er geregeld flauwgevallen toeschouwers buiten worden gedragen.

De media haalt het concert niet, beelden bestaan er evenmin van. “Wel kom ik nog altijd mensen tegen die me erover aanspreken”, zegt Louis de Vries. "Het concert in het Pannenhuis was niet alleen het Belgisch podiumdebuut van Pink Floyd, het was ook het allereerste optreden dat de groep buiten Groot-Brittannië gaf.”

Met dank aan het lot, weliswaar. Want normaal zou Pink Floyd de avond voordien optreden in de toenmalige Rij-School in Leuven, tijdens de prins-carnavalsverkiezing van de studentenverenigingen die Jos Ghysen daar presenteert. De groep heeft alles opgesteld wanneer in de zaal rellen ontstaan tussen de carnavalsvierders en de muziekliefhebbers. Eenmaal die met glazen naar elkaar beginnen te gooien, weigert Pink Floyd volgens organisator Fred Derickx op te optreden en komt de politie de zaal ontruimen.

Louis de Vries organiseert later nog meerdere optredens van Pink Floyd in België. “Enkele maanden na het Pannenhuis stond de groep in het Billard Palace op het Koningin Astridplein, als attractie op de finale van een concours voor beatgroepen, later ook op Kastival in Kasterlee en meermaals in Theater 140 in Brussel", somt hij op. "Ik hoop nog altijd dat aan de gevel op het Conscienceplein een herdenkingsplaatje wordt gehangen. Dat zou een mooie herinnering zijn, want in alle bescheidenheid durf ik te zeggen dat daar mee de aanzet voor de rijke Antwerpse muziekgeschiedenis is gegeven.”

Roger Waters: “Van die avond herinner ik me niets”

“Van die avond herinner ik me niets”, reageert zanger-gitarist Roger Waters, wanneer we hem in 2013 spreken in de aanloop naar de spectaculaire update van het legendarische Pink Floyd-epos The Wall die hij die zomer op de festivalweide van Werchter brengt. Van zijn trip met de toen nog prille groep in 1968 blijft Waters wel de bewogen avond in Leuven bij.

“Dat concert, in een middeleeuws aandoende zaal, springt er uit”, vertelt hij geamuseerd. Al verschilt Waters' relaas wel lichtjes van de versie van de organisator: “Halverwege ons optreden sloeg de sfeer in de zaal dramatisch om en zag ik zowat elk bierglas door de lucht vliegen. Ik beeldde me in dat ze allemaal mijn richting uitkwamen, als een gouden regenboog. Dat was het einde van ons concert en het begin van een immense vechtpartij. Wat er aan de hand was, weet ik niet. Ik weet alleen dat ik een grote smile op mijn gezicht heb nu ik eraan terugdenk.”