Deze sloppenwijk bevindt zich in de schaduw van Brussel-Noord

Veel pendelaars hebben de sloppenwijk al opgemerkt, tussen het station van Schaarbeek en Brussel-Noord, naast het gebouw van de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten (VVSG). In een paar maanden tijd is het aantal bric-à-bracbarakken er verveelvoudigd. 

Wie langsgaat, belandt in een sfeertje uit de Balkan-films van Emir Kusturica. Een man staat in bloot bovenlijf en heft halters voor een gebroken spiegel, zichzelf aanmoedigend met luide kreunen. Een ander, duidelijk dronken, biedt pizza aan. Een kleuter slaat met een stok op de grond, het stof waait op. "Hij is de security", lacht een flamboyante dame met evenveel make-up als sieraden, die op een bankje van de zon geniet. 

"Wij zijn Roma", zegt ze in het Frans. "Maar niet iedereen hier." Ze staat kordaat op en neemt ons vast bij de pols. We gaan van hok naar hok en ze somt op wie er woont. "Roma. Drugsverslaafde. Roma. Roma. Nog een drugsverslaafde. Een Roma. En hier woon ik."

We vangen een glimp op van haar kleine, donkere hut in het hoekje van deze minisloppenwijk. Bij slechter weer regent het ongetwijfeld binnen. "Zestien barakken in totaal", zegt ze als we rond zijn. Ze zet zich opnieuw op haar bankje. 

Naast haar zit een man in een hemd die hier duidelijk niet woont, maar er het zwijgen toe doet. "Hij woont in de buurt en komt soms langs om ons financieel te steunen", zegt de vrouw. Even later zit ze op zijn schoot.   

"We weten wie deze Roma zijn", zegt Koen Geurts, Roma-expert bij vzw Foyer, die er ook is langsgeweest. "Ze woonden vroeger op het terrein van Thurn en Taxis in Laken en zijn afkomstig uit Roemenië, uit de streek rond Oradea. Daar komen ze uit een heel precaire situatie. Het zijn bedelaars."

Roma riskeren geen politieke vervolging in Roemenië, maar zijn er de afgelopen eeuwen wel in steeds slechtere sociale situaties gesukkeld. Vooral sinds Roemenië toetrad tot de EU gingen veel Roma op zoek naar een nieuwe thuis, niet alleen in België. 

_{(Lees verder onder de video.)}

Volkstelling

Vorige week veroorzaakte de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini (Lega) ophef door zijn plannen voor een volkstelling van Roma. Dat hij de Roma niet allemaal kan deporteren, vond hij "jammer".

Voormalig Frans president Sarkozy (LR) vloog effectief tienduizenden Roma terug over naar hun thuisland. Gezien het vrij verkeer van personen in Europa, was het effect volgens Geurts gering.  

"In Brussel leven naar schatting 11.000 Roma, maar het zijn maar een paar honderden die echt buiten het systeem vallen, bedelen en op straat leven", zegt Geurts. "De meerderheid van de Roma leven ook gewoon in een appartementje, krijgen begeleiding van het OCMW of zijn aan het werk. Wij raden gemeentes daarom aan om dit soort bidonvilles zoals in Frankrijk zo snel mogelijk te ontmantelen, in eerste plaats voor de mensen zelf." 

De schrik dat de gemeente hen zou wegjagen, verklaart waarschijnlijk waarom mijn bezoek niet lang duurt. "We mogen van de eigenaar van deze grond niet praten met de pers", zegt een man. "En de eigenaar is op vakantie."

Iemand die geen Roma is, maar Tunesiër, begeleidt ons naar de uitgang. Hij gaat samen met zijn vriend naar een buurtwinkel voor alcohol en wij moeten mee. "Die man is het clanhoofd", zegt hij. "Zijn wil is wet."

Inbraken

Zelf wil de Tunesiër zich geen bewoner noemen, maar een "kraker". Op wiens grond, dat blijft een raadsel. Ook de buren, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten, weten het niet.

"Het is begonnen met één huisje en toen hebben we onmiddellijk de gemeente gecontacteerd", zegt woordvoerster Nathalie Debast. "Ondertussen is het een klein dorp, waar we zelfs een baby hebben gezien. Dat er daar kinderen wonen maakt ons bezorgd. Af en toe brengen we eens de overschot van een lunch, maar dit is mensonwaardig."

Medewerkers van het OCMW van Schaarbeek zijn ter plaatse geweest, maar volgens OCMW-voorzitster Dominique Decoux (Groen-Ecolo) weigeren de bewoners alle hulp en is het niet eenvoudig om hun vertrouwen te winnen. 

Burgemeester Bernard Clerfayt (DéFI) wil hen weg, na klachten uit de buurt. Sommige buren denken dat ze achter een aantal inbraken zitten, al heeft de lokale politie daar geen aanwijzingen voor. De grond is privéterrein, waardoor de politie niet zomaar kan binnenvallen.

"We hebben uitgebreid contact opgenomen met de eigenaar, maar die weigert op te treden", zegt Clerfayt. "Ik heb nu een besluit van de burgemeester genomen dat de eigenaar verplicht om het terrein volledig af te sluiten. Veel meer kan ik niet doen. Dit is een vorm van kraken."

Erfeniskwestie

Noch de burgemeester, noch het kadaster wil de naam van de eigenaar doorgeven. Het zou toebehoren aan drie zussen die het terrein hebben geërfd en in onvrede leven over de verdeling. Enkele weken geleden is een bouwaanvraag goedgekeurd. 

Roma-expert Geurts vindt dat de gemeente wel degelijk voldoende middelen heeft om op te treden, zeker als er sprake is van een onveilige woonsituatie. "Je moet die mensen sensibiliseren door hen een realistisch perspectief te bieden en te tonen dat er veel Roma wél regulier werk hebben in Brussel. Vervolgens moet je dat terrein ontruimen, maar niet zonder hen een alternatief te bieden. Je moet hen op zijn minst de noodopvang van Samusocial aanreiken."

Burgemeester Clerfayt wil daar niet van weten. Hij is ervan overtuigd dat die Roemenen langer dan 90 dagen in het land zijn, en dus met illegaal verblijf.

"Het is niet de taak van de burgemeester om hen dan opvang aan te bieden, maar van de federale regering, maar die weigert dat." Daarmee komt Clerfayt op zijn stokpaardje, een federaal opvangcentrum voor de migranten in en rond het Noordstation.