Ik kom hier nog op terug, de jongste roman van Rob van Essen, valt moeilijk in één vakje te stoppen. Het is een uitzinnige sciencefictionfantasie, maar evengoed is het een filosofische bespiegeling over tijd en herinnering, over spijt en schaamte, over geloof, misdaad en straf, over de fluwelen charme van zwart-witfilms, over de functie van verhalen in ons bestaan: een rijke cocktail, geserveerd in een inventieve roman met veel vaart en humor, waarin Van Essen tussendoor ook reflecteert over het schrijvers-metier.

“We houden ons redelijk aan de wet van Tsjechov, hè”, roept een van de personages op een bepaald moment uit, “er wordt een pistool geïntroduceerd en een paar uur later gaat het af.” Alsof ze zich allemaal bewust zijn van het feit dat ze personages zijn in een verhaal. Of meespelen in een realitysoap.

“Van Essen schakelt razendsnel heen en weer tussen verschillende stijlen, tempo’s, verhaallijnen en literaire toonaarden. [...] Hij benadert de roman als een vergaarbak, en precies dat maakt zijn nieuwste boek zo rijk en bruisend”, schreef recensent Lodewijk Verduin in De Standaard der Letteren.

Proefkonijn

Hoofdpersoon is Rob Hollander, die we leren kennen als een gesjeesde filosofiestudent en gewezen langdurig werkloze. Een strikt religieus opgevoede eenling die aan het begin van het boek probeert in “een eeuwig heden” te leven door een zo eentonig mogelijke baan te kiezen: “in een trage omtrekkende beweging, een eeuwige terugkeer van hetzelfde”: hij is belast met het onderhoud van de hekken langs de fietspaden van de Schellingwouderbruggen over het IJ in Amsterdam.

Waarom hij wegvlucht van zijn herinneringen komt de lezer – en ook hijzelf – maar mondjesmaat te weten. In een vroeger leven was hij journalist bij een ooit prestigieus, maar nu wegkwijnend weekblad, en vatte hij het plan op om een artikel te schrijven over zijn jaargenoten: waar zijn de filosofiestudenten gebleven die in 1987 de studie aanvatten? Zo komt hij weer in contact met een raadselachtige ex-studiegenoot, die beweert dat hij een tijdsportaal heeft ontdekt en tijdstherapie aanbiedt voor mensen die gebukt gaan onder spijt en willen terugreizen naar het verleden om een fout recht te zetten die ze ooit hebben gemaakt. Hollander mag als proefkonijn een testrit doen, maar een fout herstellen uit het verleden klinkt eenvoudiger dan het is. En het is ook twijfelachtig of de bedoelingen van zijn ex-studiegenoot zuiver op de graat zijn.

Samen met andere ex-jaargenoten komt hij in een bevreemdend parallel universum terecht. De confrontatie met zijn jongere zelf is ongemakkelijk. Hij ziet een observator die aan de zijlijn staat, met een levendige gedachtewereld, maar die niet actief ingrijpt in de wereld – zo’n beetje het dilemma van de schrijver, dus. Ook daar reflecteert dit boek over. “Ik kom hier nog op terug is naar de mening van de aardig belezen jury de beste roman die Rob van Essen tot nu toe schreef. Het is een boek waarvan je zou willen dat iedereen het gaat lezen”, aldus het juryrapport.

Lize Spit

Van Essen, de levenspartner van Lize Spit, kreeg ook al in 2019 de Librisprijs voor zijn roman De goede zoon. Ook dat was een toekomstroman waarin een man een roadtrip onderneemt met een onduidelijke eindbestemming. Het is in de geschiedenis van de Libris Literatuurprijs nog maar één keer eerder voorgekomen dat een auteur tweemaal in de prijzen viel, en daarvoor moet je al een flink eind terug in de tijd: in 1995 ging het kroontje naar de monumentale roman Gewassen vlees van Thomas Rosenboom, die in 2000 de jury opnieuw kon bekoren met Publieke werken.

Bij de al vaak van naam veranderde evenknie van de Libris die nu de Boekenbon Literatuurprijs heet, kwam het al vaker voor, met Arnon Grunberg (2000 en 2004), A.F.Th. van der Heijden (1997 en 2007), Jeroen Brouwers (2001 en 2015) en Wessel te Gussinklo (2019 en 2021).

De schrijverscarrière van Van Essen zit in stijgende lijn. In 2009 haalde zijn roman Visser de shortlist van de Libris Literatuurprijs, en in 2015 kreeg hij voor Hier wonen ook mensen de allereerste J.M.A. Biesheuvelprijs voor de beste korteverhalenbundel.

De andere genomineerden waren Esther Gerritsen met haar toekomstroman Gebied 19, De onbedoelden van Cobi van Baars, Luister van Sacha Bronwasser, De onzichtbaren van Frank Nellen en Tosca van Maud Vanhauwaert, de enige Vlaamse genomineerde. Zij ontvangen voor hun nominatie elk 2.500 euro. De Libris Literatuurprijs geldt als de invloedrijkste commerciële literaire prijs in Nederland. Er is een geldbedrag van 50.000 euro aan verbonden. Vorig jaar ging de prijs naar Het lied van ooievaar en dromedaris van Anjet Daanje.