‘Styx’: een film die doet nadenken, maar niet echt weet te raken

Volgens de Griekse mythologie vaar je bij jouw dood de Styx over naar de onderwereld. In de film van Wolfgang Fischer is het niet Charon die ons meeneemt naar de hel, maar spoedarts Rieke (Susanne Wolff). Niet in een gammel bootje, maar met een klein en fijn zeiljacht.

Het is merkbaar dat de Oostenrijkse regisseur zelf een zeilliefhebber is. Op Rieke’s tocht is er geen soundtrack of dialoog, enkel haar en de zee. De rust van het grote niets wordt prachtig in beeld gebracht. Op technisch vlak is Styx dan ook een huzarenstukje. Om alles zo authentiek mogelijk te maken, filmde Fischer 90 procent van het verhaal op open water. Met een crew van acht mensen op 11 meter is dit niet evident.

Net wanneer je je afvraagt of dit een documentaire is over zeilen, komt Rieke in een storm terecht die de toon van de film volledig omdraait. Vanaf dit punt verandert de film in een allegorie op de vluchtelingencrisis of een template voor talloze verhalen op zee. Wanneer de storm is gaan liggen, ontdekt Rieke immers een vissersboot tjokvol mensen. De boot is er slecht aan toe en de vluchtelingen roepen om hulp. Zoals protocol dit vraagt, licht Rieke de kustwacht in. Maar deze raden haar aan om niet in te grijpen en zijn vooral bezorgd over haar schip.

De non-hulp die gegeven wordt aan de vluchtelingen wordt gecontrasteerd met een proloog waarin Rieke het slachtoffer van een verkeersongeluk verzorgt. Vanuit bovenaanzicht zien we ambulances, brandweer- en politiewagens toestromen naar deze ene persoon, als een georganiseerde mierenkolonie. Op zee staat Rieke er alleen voor. Verbolgen over het gebrek aan hulp van de kustwacht en nabije schepen, blijft zij achter met het dilemma: helpen of wegvaren?

Frustrerend

De kijkervaring van dit vraagstuk is extreem ongemakkelijk en frustrerend. Tegelijkertijd heb je als kijker ook geen oplossing voor de situatie. Zo wordt in een lange scène – waarin Rieke de tiener Kingsley (Gedion Wekesa Odour) met veel moeite aan boord hijst en verzorgt – pijnlijk duidelijk hoe onvoorbereid Rieke is op de zorg voor een tweede persoon aan boord, laat staan een hele boot aan mensen.

Hoewel deze film zeer dicht aansluit bij de werkelijkheid, is het een fictiefilm. Fischer koos voor dit genre, en geen documentaire, omdat “een feature film de short-cut naar uw emoties is”. Alle elementen voor een intense ervaring zijn ook aanwezig. De claustrofobische setting van het verhaal in de open zee, zonder enige subplots of afleidingen, zou de kijker naar zijn keel moeten grijpen.

Waarom is het dan zo moeilijk om mee te leven? Misschien omdat we – buiten Kingsley – de vluchtelingen zelf amper zien. Hierdoor verhoogt het realisme van het conflict – wie heeft er al effectief zelf een vluchteling ontmoet? – maar boet de film in aan emotionele impact. Fischer laat dan ook op een andere manier een impact na. Styx  is een levensechte confrontatie met onze eigen ideeën en vooroordelen over de vluchtelingencrisis. Bereid u al maar voor op stevige discussies met uw kijkgezelschap na de film.  

Nu in de bioscoop.