Direct naar artikelinhoud
Opinie

Girl: een faux pas op een hellend vlak?

Michael Maerten.Beeld rv

Michaël Maerten (1975) is socioloog en auteur van het essay De schaduw van het feest: een kritische bezinning op de Gay Pride.

Regisseur Lukas Dhont wil het voor de kijker van Girl tastbaar maken wat het betekent om gevangen te zitten in het verkeerde lichaam. Dat is hem, wat mij betreft, niet gelukt, en dat ligt niet aan artistieke tekortkomingen en zelfs niet aan het nogal onsympathieke hoofdpersonage; het ligt aan het ongemakkelijke mensbeeld waarop de film drijft.

Het hoofdpersonage, Victor, meent dat hij in het verkeerde lichaam is geboren. Het is het lichaam van een jongen, maar hij waant zich innerlijk een meisje. Dat meisje heet Lara. Zo wordt hij ook consequent door zijn omgeving aangesproken en door Dhont gepresenteerd. Recensenten nemen die houding over en spreken over Victor als over een ‘zij’. Ik zie echter geen ‘zij’ die gevangen zit in een verkeerd lichaam, maar een ‘hij’ die zich heeft vastgereden in een twijfelachtig denkbeeld.

De gevoelige jongen gaat zich als vrouwelijk begrijpen, alsof vrouwen een monopolie bezitten op gevoeligheid

Het idee dat mensen in een ‘verkeerd’ lichaam geboren worden berust op twee veronderstellingen. De eerste luidt dat mensen überhaupt in een lichaam geboren worden: ze zijn hun lichaam niet; het lichaam is slechts een stoffelijk omhulsel. Het tweede uitgangspunt stelt dat het ‘ik’ en het lichaam niet met elkaar verzoenbaar zijn. Hoe komt men tot die conclusie?

Lees ook de opinie van Joz Motmans: Girl: de schoonheid ligt in het oog van de toeschouwer

Genderstereotypen

Een jongen stelt bijvoorbeeld vast dat hij spreekt, denkt, handelt, ervaart en voelt als een meisje. Dat meisjeslabel haalt hij uit de trommel van collectief gedeelde genderstereotypen. Maatschappelijk verankerde noties van mannelijkheid en vrouwelijkheid vertellen ons waarin jongens en meisjes van elkaar (behoren te) verschillen: jongens zijn stoer en rationeel; meisjes zorgzaam en gevoelig. Vervolgens worden die stereotypen samengebald en verabsoluteerd tot een schijnbaar solide genderidentiteit. De meer gevoelige jongen gaat zich als vrouwelijk begrijpen, alsof vrouwen een monopolie bezitten op gevoeligheid.

De lgbt-beweging heeft jarenlang tegen deze genderstereotypen gestreden. Is het dan verstandig ze als basis te aanvaarden voor een zogenaamde genderidentiteit? Is genderidentiteit, naast en verschillend van het concept geslacht (maar even binair opgevat), eigenlijk wel van conceptuele meerwaarde?

Acteur Victor Polster en Nora Monsecour uit ‘Girl’ op het filmfestival van Gent.Beeld BELGA

Sommige transgenders gaan nog een stapje verder en wensen van geslacht te veranderen. Een hybride identiteit, zoals een mannelijke geest in een vrouwelijk lichaam, wordt dan afgewezen. Veel holebi’s zitten hier noodzakelijkerwijs mee gewrongen. Er zijn ongetwijfeld homoseksuelen die eveneens menen in het ‘verkeerde’ lichaam te zijn geboren. Hun lustgevoelens sporen niet met wat van een man verwacht wordt. In het verleden gingen ze dan ook vaak op eigen initiatief op zoek naar een behandeling die de ongewenste eigenschappen van hun lichaam en/of geest zou corrigeren. Uiteindelijk hebben ze zichzelf echter leren aanvaarden als de hybride mensen die ze zijn.

Van zodra men gaat propageren dat er zoiets bestaat als een verkeerd lichaam, komt men op een hellend vlak terecht

Niet toevallig waren het lesbische activisten die op de jongste London Pride actie voerden tegen het transgenderdenken. Zij vreesden dat de vermeende incongruentie van een als mannelijk gelabelde geest en een vrouwelijk lichaam de druk op lesbiennes zal opvoeren om ook van geslacht te veranderen en zodoende heteroseksueel te worden. Van zodra men gaat propageren dat er zoiets bestaat als een verkeerd lichaam, komt men immers op een hellend vlak terecht.

Als Victor met obsessieve, aan zelfhaat grenzende volharding volhoudt dat hij in een verkeerd lichaam geboren werd en daarin wordt bevestigd door zijn omgeving, is dat niet bepaald een hart onder de riem van tieners die worstelen met hun gender of seksualiteit. Die hebben juist nood aan een meer positieve kijk op het andere, het vreemde, het schijnbaar hybride of ongerijmde. 

Die bedenking maakte dat ik Girl lichtjes verontrustend vond.