Direct naar artikelinhoud
NieuwsIers rundvlees

Het leven van Ierse runderen is goed, behalve als ze op stal moeten

Iers rundvlees heeft een diervriendelijk imago, met koeien die een groot gedeelte van het jaar vrijuit grazen in sappige weides. Maar in de winter staan de dieren op stal, waar ze het een stuk minder fijn hebben, ontdekte Wakker Dier na eigen onderzoek. Het rapport verschijnt maandag.

en
Een Iers rund ligt in zijn eigen mest op een roostervloer.Beeld Wakker Dier

‘Ierland bestaat voor 80 procent uit grasvlakte. Genoeg grond voor het houden van vee.’ Met deze slagzin begint het filmpje op de website van supermarktketen Jumbo ter promotie van zijn Ierse rundvlees. 

We zien een boer die zijn uitgestrekte land betreedt. Op het malse, groene gras staan zijn pronkstukken: potige koeien, blakend van gezondheid, die gelukzalig loeien. ‘Het leven van een Iers rund is een goed leven’, vervolgt de tekst. ‘Alleen als het echt te koud wordt, verhuizen de koeien naar de stal.’

Hoe schril is het contrast met de foto- en filmbeelden die dierenwelzijnsorganisatie Wakker Dier maakte van Ierse runderen afgelopen winter, maar dan op stal. De organisatie publiceert daarover maandag een rapport. 

In tegenstelling tot wat Jumbo beweert, staan de dieren vier tot vijf maanden per jaar binnen. Acht van de dertien onderzochte stallen zaten bomvol. De runderen stonden in hun eigen uitwerpselen en velen vertoonden kale plekken – waarschijnlijk het gevolg van aangekoekte mest of een infectie.

Op bijna alle bezochte boerderijen werden de stieren bovendien gecastreerd. Een praktijk die in Ierland – in tegenstelling tot Nederland – veel voorkomt en onverdoofd mag plaatsvinden totdat de kalveren zes maanden oud zijn. Op die manier wordt bespaard op de kosten van een veearts, die castratie na zes maanden verplicht moet begeleiden. 

Ook waren alle runderen onthoornd, een ingreep waarvoor vanaf twee weken een lokale verdoving moet worden toegepast. Onnodig, vinden sommige boeren. ‘Just push ’em against the wall’, zegt een van hen tegen de onderzoekers.

Koude winter

Bijna al het Ierse rundvlees dat in de Nederlandse supermarkten wordt verkocht, valt onder het keurmerk Sustainable Beef and Lamb Assurance Scheme (SBLAS), dat in 2005 werd geïnitieerd door het Ierse staatsbedrijf Bord Bia met het doel om ’s lands vleesproductie duurzaam en diervriendelijk te maken.

Bord Bia noemt het rapport van Wakker Dier ‘misleidend en niet representatief’. De praktijk is, zo stelt een woordvoerder, dat de dieren op SBLAS-boerderijen 223 dagen per jaar buiten staan. ‘96 procent van de kuddes graast zeven maanden of langer.’

De winter van vorig jaar, toen het onderzoek door Wakker Dier werd uitgevoerd, vormde hierop een uitzondering. ‘Het was een van de koudste, natste en langste winters ooit gemeten. Daardoor moesten kuddes voor hun eigen veiligheid langer binnen staan dan gebruikelijk,’ aldus de woordvoerder van Bord Bia.

‘Onze kritiek is niet gericht op het gegeven dat de dieren binnen staan’, reageert Valeska Hovener van Wakker Dier. ‘Het gaat om de omstandigheden binnen. Die zijn dermate slecht dat wij daarvan schrikken. In sommige stallen stonden de runderen tot over hun hoeven in hun eigen mest.’

De dierenwelzijnseisen van het SBLAS-keurmerk stellen in de praktijk weinig voor, vervolgt Hovener. ‘Onverdoofd castreren is toegestaan, weidegang is niet verplicht en nergens is vastgelegd hoeveel ruimte een rund in de stal moet krijgen.’

Vele dieren stonden in hun eigen uitwerpselen en vertoonden kale plekken – waarschijnlijk het gevolg van aangekoekte mest of een infectie.Beeld Wakker Dier

Diervriendelijk imago

Iers rundvlees wordt in alle grote Nederlandse supermarkten verkocht en heeft een diervriendelijk imago. Iedere supermarkt geeft hier op eigen wijze blijk van. Zo verkoopt Albert Heijn het vlees onder de merknaam ‘Greenfields’. Op zijn site vermeldt de supermarkt dat het gaat om ‘runderen die in onze optiek een beter leven leiden dan de reguliere Europese runderen’. Vomar promoot het Ierse rundvlees door het SBLAS-keurmerk op de verpakkingen op te voeren.

Het positieve imago van het vlees was voor Wakker Dier reden om de herkomst te onderzoeken. De organisatie schakelde een bekend onderzoeksbureau in, dat wegens de gevoeligheid van de kwestie anoniem wil blijven.

De onderzoekers bezochten in de wintermaanden van 2017 en 2018 steekproefsgewijs dertien boeren in het Ierse County Clare en County Galway, waar veel van de Bord Bia-rundvleesbedrijven zijn gevestigd. In alle gevallen gaf de boer de onderzoekers toestemming het erf te betreden en foto’s te maken. De video-opnames – in totaal veertig uur aan materiaal – zijn met een undercovercamera gemaakt.

Export

Ierland produceert voornamelijk rundvlees voor de export: 90 procent belandt in de schappen van internationale supermarkten. Nederland is een grote afnemer: in 2016 is er 45 duizend ton rundvlees naar Nederland geëxporteerd, ter waarde van 200 miljoen euro. Daarmee staat Nederland op plek vier van de topvijf van landen die Iers rundvlees importeren.

Opvallend is dat de Ierse staat zich in vergaande mate bemoeit met de promotie van zijn rundvlees. Bord Bia heeft vestigingen in onder meer Amsterdam, New York en Shanghai. Dierenwelzijn is daarbij hét selling point. ‘Een heerlijke smaak begint met een heerlijk leven’, zegt de voice-over in een Nederlands reclamespotje uit 2017, compleet met Ierse tongval.

Albert Heijn hanteert het SBLAS-keurmerk als inkoopeis voor Iers rundvlees, en ziet het als een waarborg voor dierenwelzijn. Maar, erkent een woordvoerder: ‘Aan ieder systeem zitten voor- en nadelen.’

Ook Jumbo stelt dat de ‘hoge kwaliteit’ van het Ierse rundvlees een gevolg is van het SBLAS-keurmerk. De supermarktketen zegt de veehouderijen in Ierland geregeld te bezoeken om te controleren of de kwaliteitseisen worden nageleefd.

‘Het is bekend dat Ierse runderen in de wintermaanden vaker dan in Nederland in relatief oude stallen worden ondergebracht,’ zegt Bram Bos, veehouderij-expert aan de Universiteit Wageningen. Hij deed in 2015 een vergelijkend onderzoek naar de duurzaamheid van de Nederlandse rundvleessector. ‘In Ierland zijn de runderen een groter deel van het jaar buiten, en daardoor ligt er minder nadruk op de kwaliteit van de stal waarin ze ’s winters leven.’ 

Maar, zo zegt Bos ook: het is te makkelijk om te stellen dat Ierse runderen daarom per definitie een minder goed leven hebben. ‘Grosso modo zou je kunnen zeggen: in Ierland is het binnen slechter en in Nederland, waar de koeien iets langer op stal staan, is het binnen beter.’

De onderzoekers troffen bomvolle stallen aan.Beeld Wakker Dier

Beter Leven-keurmerk

Het Ierse rundvlees voldoet in ieder geval niet aan de dierenwelzijnseisen van het Nederlandse Beter Leven-keurmerk, dat in toenemende mate op vleesproducten – ook uit het buitenland – verschijnt om de consument te informeren over de herkomst. Tussen 2010 en 2014 droeg het Ierse rundvlees nog wel één ster, maar die werd ingetrokken nadat bleek dat de Ierse rundvleessector niet van plan was de noodzakelijke veranderingen door te voeren om het keurmerk te verdienen.

Zo eiste de Dierenbescherming, die het keurmerk uitgeeft, dat onthoornen en castreren voortaan alleen nog onder verdoving en met pijnstilling achteraf zou worden uitgevoerd. Een andere voorwaarde was dat de runderen toegang zouden hebben tot zachte ligbedden. Nu staan ze veelal op harde, betonnen roostervloeren. Toen bleek dat de Ierse leveranciers er niet in slaagden deze afspraken na te komen, is het Beter Leven-keurmerk ingetrokken en van de verpakking verdwenen.

Een van de stallen die de onderzoekers in opdracht van Wakker Dier bezochten.Beeld Wakker Dier

Bord Bia onderstreept dat het rekening moet houden met de vereisten van meer dan 15 Europese en internationale markten, aan wie het Ierse rundvlees wordt geleverd. ‘Deze vereisten moeten in overeenstemming worden gebracht met de concurrentiesituatie op de markt en de economische levensvatbaarheid van rundveehouderijen’, aldus de woordvoerder.

Jumbo geeft aan in gesprek te zijn met Bord Bia over ‘hoe om te gaan met onder meer castratie en huisvesting’. Het doel, zo laat de supermarktketen weten, is ‘mogelijke borging van het Beter Leven-keurmerk binnen de Ierse standaarden’.

De consument moet zich niet laten misleiden door mooie merknamen of fijne plaatjes van koeien in de wei, luidt het advies van Dik Nagtegaal van de Dierenbescherming. ‘Want dat is marketing’, zegt hij, ‘daar zijn de supermarkten natuurlijk geheel vrij in, maar het maakt het niet makkelijker voor mensen om een bewuste keuze te maken. Als je als consument dierenwelzijn belangrijk vindt, dan moeten die Beter Leven-sterren op het product staan.’