Regisseur van nieuwe Netflix-serie 'Maniac': "Normaal als ideaal? Daar verzetten we ons tegen"

Het telefoontje kwam op het goede moment. Cary Joji Fukunaga had er net een gruwelijke draaiperiode in de jungle van Ghana op zitten voor de film Beasts of No Nation, over een kindsoldaat in West-Afrika, waarbij hij en andere crewleden malaria hadden opgelopen. Daarna waren een stuk of drie projecten niet van de grond gekomen; de Amerikaanse filmmaker zag de tijd wegtikken zonder noemenswaardig resultaat. Dankzij True Detective, de hitserie van HBO uit 2014 met Matthew McConaughey en Woody Harrelson, werd hij gezien als de meest veelbelovende regisseur van zijn generatie. Die status voelde hij langzaam wegebben.

En toen belde producent Michael Sugar van productie- en managementbedrijf Anonymous Content. Wilde Fukunaga een remake maken van de Noorse serie Maniac, over een man met waanbeelden? Hij mocht iedere acteur kiezen die hij wilde, hoefde zich geen zorgen te maken over de financiering en kon de  serie thuis in New York draaien. "Klinkt geweldig", zei Fukunaga. Hij dacht meteen aan actrice Emma Stone, die toen nog niet de Oscar voor beste actrice had gewonnen, voor haar rol in de film La La Land.

"Tot dan toe speelde zij vaak het archetype van ‘Manic Pixie Dream Girl’, zegt Fukunaga (41). "Een excentriek meisje, vaak met stoere jongensachtige trekjes, maar toch sexy, wier enige rol in het verhaal is om de mannelijke hoofdpersoon uit zijn sleur te halen. Ik wilde Emma graag een personage geven met haar eigen problemen, een eigen verhaallijn."

_{(Lees verder onder de trailer.)}

Retrofuturistisch

Stone en Fukunaga spraken af. "Ze was enthousiast en zei meteen dat ze graag weer met Jonah Hill wilde werken, met wie ze tien jaar eerder was doorgebroken in de comedy Superbad. Toen gingen we naar zijn huis, hebben we wat gedronken, de Noorse trailer van Maniac bekeken en ter plekke besloten dat we deze serie gingen maken."

Zo makkelijk kan het gaan tussen de grootste sterren van de filmindustrie. Vrijdag verschijnt bij Netflix het resultaat. De tiendelige serie Maniac, deels comedy deels drama, is losjes gebaseerd op het Noorse origineel. Zo losjes dat je wel kunt zeggen dat de nieuwe versie er totaal van is losgezongen. In de Noorse tragikomische serie, ook te zien op Netflix, is een man opgenomen in een psychiatrische inrichting en beleeft hij avonturen in zijn fantasie.

De Amerikaanse Maniac speelt zich daarentegen af in een alternatieve werkelijkheid, waarin New York er wat grimmiger aan toe is en de technologie is blijven steken in een jaren 80-IBM-esthetiek, wat de wereld een eigenaardige retrofuturistische aanblik geeft. Twee depressieve New Yorkers – de schizofrene Owen (Jonah Hill) en de getraumatiseerde en verslaafde Annie (Emma Stone) – melden zich aan als proefpersonen voor een medicijnonderzoek bij een groot farmaceutisch bedrijf.

De pillen katapulteren de twee in droomavonturen die ze samen beleven en die hen moeten helpen in het verwerken van hun trauma’s. Dit proces wordt begeleid door een computer met kunstmatige intelligentie, die onverhoopt zélf depressief raakt. Bijna elke aflevering is zo’n nieuwe droom, in een andere wereld met eigen logica.

De dromen annex wanen geven Fukunaga de mogelijkheid om een breed palet aan stijlen en genres te verkennen: de basisrealiteit, zoals Fukunaga de verhaallijn in New York noemt, is een hypergestileerde scifi-comedy. Van andere afleveringen maakt hij bijvoorbeeld een film noir over oplichters, een Lord of the Rings-achtig fantasyverhaal over elfen, een Aziatische schietfilm en een gangsterdrama. "Multireality brain magic shit",omschrijft hoofdpersoon Annie dit zelf in de serie.

Ja, Maniac is nogal veel en nogal vreemd, wat wordt versterkt door de absurdistische en ongemakkelijke humor. Alles aan Maniac ademt experimenteerdrift, risico, eigenzinnigheid, durf en pretentie. De serie past in het oeuvre van Fukunaga, een Amerikaan van Zweeds-Japanse komaf die zichzelf niet graag herhaalt. Sinds 2009 maakte hij een Spaanstalige film over migranten (Sin Nombre), een kostuumdrama (Jane Eyre), een detectiveserie (True Detective) en een Afrikaanse oorlogsfilm (Beasts of No Nation).

Wat dacht u, ik moet nog een zwarte comedy maken?

"Dat was zeker iets wat ik nog graag wilde doen. Ik had nog nooit een lichtere film of serie gemaakt. Alleen ben ik erachter gekomen dat ik niet echt in staat ben om een licht en leuk verhaal te maken. Het is toch weer tamelijk zwaar geworden, omdat ik er nu eenmaal van hou om iets te zeggen over de wereld waarin we leven. Vermaak alleen is niet mijn stijl. Gelukkig is humor ook heel geschikt om commentaar op de samenleving te leveren. Maar de belangrijkste reden om deze serie te maken was de ruimte die het project bood om te experimenteren."

Was het moeilijk om de juiste toon te vinden?

"Dat gebeurde gaandeweg. Scenarist Patrick Somerville heeft een eigen gevoel voor humor. En ik ook. We waren het eens dat het verhaal emotioneel realistisch moest zijn. De emoties tussen broers en zussen, vrienden, familie, ouders en kinderen moesten allemaal oprecht en serieus zijn. Maniac neigt dus meer naar drama dan naar comedy. De humor mocht bovendien niet ten koste gaan van mentale aandoeningen. We wilden niet dat mensen met stoornissen het mikpunt van de grap zouden zijn."

Waarom niet?

"Grappen maken over mentale problemen is te makkelijk. We wilden het stigma dat mentale aandoeningen aankleeft wegnemen. We verzetten ons met de serie tegen het idee dat normaliteit een ideaal is. Voor een groot deel van de bevolking is er geen normaal, iedereen worstelt ergens mee. We moeten af van het idee dat mensen zich schamen omdat ze niet het perfecte Instagram-leven leiden. Het verhaal gaat over mensen die hun imperfecties accepteren. Eerst zonderen de personages zich vanwege hun eigen tekortkomingen af. Maar daarna zoeken ze toch een weg uit het isolement. Menselijk contact is een van de meest helende aspecten van het leven."

Omdat de serie zo excentriek is, is het moeilijk te achterhalen wat er precies wordt beweerd over de maatschappij. Waarschuwt u bijvoorbeeld voor de risico’s van kunstmatige intelligentie?

"Ik heb niet echt een eenduidige boodschap. Ja, kunstmatige intelligentie is zeker een thema, maar het zou te plat zijn om te zeggen: pas op met AI. We wilden niet full HAL gaan. (HAL 9000 is de computer uit Stanley Kubricks’ 2001: A Space Odyssey , die doet wat hij zelf wil, VK) Onze computer, GRTA, moest een menselijke ervaring hebben. De computer wordt verliefd, die persoon sterft en de computer voelt een verlies, omdat zij empathie heeft. Alle technologie die je in Maniac ziet is gebaseerd op het idee: het komt in de buurt van menselijkheid maar is niet menselijk."

Ook de farmaceutische industrie wordt bespot. Maakt u zich zorgen over ‘Big Pharma’?

"Als we ergens expliciet kritiek op hebben, is het op het idee dat een pil een snelle oplossing is om normaal te worden. We zeggen zeker niet dat pillen slecht zijn, sommige mensen blijven in leven door die pillen. Maar de serie gaat wel over het verlangen van mensen om zonder moeite, door een pilletje te nemen dus, normaal te worden."

True Detective kwam midden in ‘de gouden eeuw van televisie’. Daarna pionierde u met Beasts of No Nation, de eerste eigen film van Netflix, met speelfilms voor streamingdiensten. Waar staat u in het debat over het grote versus het kleine scherm?

"Ik vind nog steeds dat de bioscoop de beste ervaring is voor een film. Vanavond vertonen we drie afleveringen van deze serie in een bioscoop. Ik ben ervan overtuigd dat die ervaring intenser is dan als je thuis alleen op je laptop kijkt. Maar we leven in een wereld waar mensen hun content on demand willen. Netflix heeft 130 miljoen abonnees wereldwijd, dat is een veel groter bereik dan je ooit zult krijgen in de bioscoop."

Wordt uw volgende project een bioscoopfilm?

"Ja, want een bioscoopfilm zal ook op een streamingdienst belanden."

De film Roma, die op het filmfestival in Venetië een Gouden Leeuw won, is de eerste speelfilm van een streamingdienst die een grote prijs wint. Cannes weerde eerder Netflix-films. Moeten Netflix-films grote prijzen kunnen winnen?

"Ja, waarom niet? De oude garde, zoals Steven Spielberg, zegt: dat hoort niet. Maar dat zijn mensen die tegen de stroom inzwemmen. Dat gevecht ga je verliezen. Ik vind het juist een goede ontwikkeling dat streamingdiensten geld over hebben voor mooi gemaakte films die niet per se veel opbrengen in de bioscoop. Door de dominantie van blockbusters en superheldenfilms is er bijna geen plek meer voor lange epische, historische films of oorlogsdrama’s. Studio’s zijn huiverig om daar geld in te pompen. Een Marvel-film is een veel veiligere investering. Streamingdiensten zijn dus de plek voor een langer filmepos."

Wanneer raakte Netflix betrokken bij Maniac?

"Al heel vroeg. We hadden het idee ontwikkeld en toen kocht Netflix het meteen aan, nog voordat we het ergens anders hadden gepitcht. Dat is heel anders gegaan bij Beasts of No Nation. Toen heb ik zelf de financiering moeten regelen en heb ik de film onafhankelijk gemaakt. Pas toen hij af was, heeft Netflix de film gekocht."

Ik las dat u voor Maniac heeft gewerkt met inzichten van Netflix uit data en algoritmes.

"Ja, Netflix weet op basis van de scripts hoe mensen gaan reageren op het verhaal. Waar ze waarschijnlijk zullen afhaken bijvoorbeeld. We mochten die inzichten gebruiken zoals we zelf wilden, het was een richtlijn."

Wat staat er zoal in die richtlijn?

"Het algoritme houdt niet van meta, dus wanneer de film de kijker meeneemt in het proces van het maken van de film en er zo duidelijk op wijst dat het nep is. Metafictie is vaak moeilijk te begrijpen. Daarom haken mensen af."

Kunt u zeggen wat er dan meta was in Maniac?

"Liever niet. Dat zou Netflix niet leuk vinden. En ik praat zelf ook niet graag over scènes die de eindmontage niet hebben gehaald."

U maakt zich geen zorgen dat u uw oor te veel laat hangen naar de wil van het grote publiek?

"Nee, totaal niet. Wie Maniac kijkt, zal beamen dat het geen serie is waar de scherpe randjes zijn afgevijld. We hebben geen concessies gedaan. De kijker wordt zeker uitgedaagd."

Maniac is vanaf vrijdag te zien op Netflix.