Biënnale van de Schilderkunst serveert landschappen voor gevorderden

De Biënnale van de Schilderkunst richt haar aandacht op landschappen. Maar voor u meteen aardappelen begint te schillen op dit stukje krant: het gaat niet om duffe taferelen met lieflijke aquarelletjes. Harde thema’s als natuurverwoesting, globalisering en migratie komen aan bod, en hedendaagse werken worden gekoppeld aan schilderijen van Constant Permeke, Valerius De Saedeleer, Roger Raveel, Xavier De Cock en Emile Claus. Schoonheid kruist bewustwording, en dat kruist op zijn beurt de schoonheid.

De rondgang start in Deurle, waar het Museum Dhondt-Dhaenens de focus legt op techniek en materialisatie, en het intuïtieve schilderen van Permeke tegenover het bijna gephotoshopte landschap van Valerius De Saedeleer en de bijna geboetseerde werken van de Braziliaanse Marina Rheingantz plaatst.

Maar de ontdekking van het museum bevindt zich in en rond het abstracte werk van de Noorse Anna-Eva Bergmans, die de fjord als inspirator koos. Strakke kliffen en horizonnen – afgewerkt met bladgoud, zilver en geoxideerd koper – creëren een mystieke ondertoon. 

Drakenbloed

Bergmans was de vrouw van Hans Hartung, de Frans-Duitse schilder die haar door zijn bekendheid wat in de schaduw stelde. Ze heeft bijgevolg nooit een overzichtstentoonstelling gekregen. Haar landschappen zijn nochtans de moeite waard: denk Barnett Newman en zelfs Mark Rothko. Het mystieke neemt het over van de abstractie, en er zit ook een spirituele dimensie in. Op een bepaald punt waan je je zelfs echt in het landschap. Hoe ‘eenvoudig’ ze ook lijken, de werken zijn een openbaring. Uitgepuurde schoonheid, zeg maar.

Het Museum van Deinze en de Leiestreek trekt dan weer de kaart van de bewustwording. De tegenstelling tussen de pracht van de natuur en wat we die natuur allemaal aandoen, komt erin sterk naar voren. 

Zoals in het werk van Nayra Martin Reyes, de op Tenerife geboren kunstenares die speciaal voor de Biënnale een installatie creëerde. Met lede ogen kijkt ze toe hoe het authentieke landschap in Tenerife wordt bedreigd door boorplatformen, massatoerisme en de opwarming van de aarde, die de drakenbloedboom, een nationaal symbool, doet verdwijnen. 

In het kleine, prachtige werk Dracaena Draco stelt ze duidelijk de vraag hoelang de zeldzame plant nog zal kunnen gedijen op het eiland. Ze viseert de laksheid van zij die zouden moeten reageren op de destructie.

Het Raveelmuseum ten slotte vertrekt – uiteraard – van het werk van Roger Raveel. Het confronteert zeer vroege landschapsschilderijtjes uit de jaren 40 met moderne en hedendaagse schilderkunst. De mooiste combinatie vind je in een van de kleinste zaaltjes, waar James Ensor naast werk van Jana Cordenier hangt. Met haar 29 jaar is ze de jongste kunstenares in het parcours. Opmerkelijk: haar werk bevat geen spat verf.

Intensiteit

Het gaat om een abstract borduurwerk op katoen en het doet je even hard wegdromen als de aangrenzende Ensors. Cordenier is zelf ook aangenaam verrast. “Ik heb in Mu.ZEE in Oostende nog rondleidingen over Ensor gegeven. Het museum wist dat niet, maar hij was een van de sleutelfiguren die mij geïnspireerd hebben. De intensiteit in zijn kleur en licht is uniek. Een hele eer dus om naast hem te hangen.”

Het is die synergie tussen klassiekers en meer hedendaags werk die de rondgang zo boeiend maakt, en daarvoor verdienen de curatoren alle lof. Ze hebben ervoor gezorgd dat deze zesde editie de strafste tot nu toe is, en dan konden we nog niet eens aan het filmparcours beginnen.

Tot 30/9 in Museum Dhondt-Dhaenens, Roger Raveelmuseum en Museum van Deinze en de Leiestreek.