Oekraïens leger hoopt door mobilisatie op 100.000 nieuwe soldaten: ‘Maar het blijft een ongelijke strijd’

“Ik zou eerst willen weten vanwaar het geld moet komen”, antwoordde de Oekraïense president Volodymyr Zelensky in december op de vraag van het leger om een half miljoen nieuwe manschappen. Het antwoord van Zelensky bestond eigenlijk uit een simpele rekensom.

450.000 tot 500.000 extra militairen zou Oekraïne volgens de president 12 miljard euro kosten. “Er zouden 3 miljoen mensen meer moeten gaan werken om dit te betalen”, sprak Zelensky. “Je moet weten dat er zes werkende Oekraïense burgers nodig zijn om het loon van één soldaat te bekostigen.”

Een half jaar later zijn de noden van het leger alleen maar groter geworden. Eenheden aan het front komen handen te kort om de opmars van de Russen te stoppen. Na veel debat heeft het Oekraïense parlement vorige maand dan toch een mobilisatiewet aangenomen.

De wet gaat vanaf zaterdag in en verplicht Oekraïense mannen van 18 tot 60 om zich te registreren. De overheid zal op die manier een beter zicht hebben op wie ze kan oproepen voor de dienst. De minimumleeftijd voor de dienstplicht is ondertussen ook verlaagd van 27 naar 25 jaar.

In het Oekraïense leger dringt zich een verjonging op. In het leger is ‘opa’ een populaire bijnaam omdat er heel wat oudere mannen dienen. De gemiddelde leeftijd van de militairen ligt naar schatting op 43 jaar.

Gedetineerden

Op het terrein zijn Oekraïense eenheden op eigen houtje al aan de slag gegaan om nieuwe rekruten op te leiden. Brigades hebben zelfs reclamecampagnes lopen om mensen aan te trekken. De nieuwe wet zal nu ook aan rekruten toelaten dat ze zelf hun eenheid kiezen.

“Sommigen doen dit op basis van de duur en de kwaliteit van de training die er zullen krijgen”, zegt de Oekraïens-Nederlandse experte Julia Soldatiuk-Westerveld (Clingendael Instituut). “Of ze maken een keuze voor een eenheid die niet aan het front vecht, zodat ze minder gevaar lopen. De overheid is er vrij flexibel over.”

Er is ook een stok achter de deur. De wet voert straffen in voor wie geen gehoor geeft aan de oproep. De zwaarste is een verbod om nog met een voertuig te rijden. De wet viseert ook duidelijk mannen die naar het buitenland zijn getrokken (in de EU en enkele andere landen zouden er 650.000 zijn volgens Eurostat). Als zij hun documenten niet op orde brengen, krijgen ze geen consulaire bijstand meer.

Dit betekent dus dat ze terug naar Oekraïne moeten reizen om een nieuw paspoort aan te vragen. Bij aankomst in het land zullen sommigen dan hun oproepingsbrief krijgen. In Oekraïne zelf moeten mannen trouwens altijd hun documenten bij hebben, want rekruteringsambtenaren of politieagenten mogen ze opvragen.

controversieel

Het bestraffingsaspect maakte de wet de voorbije maanden erg controversieel. Eerst waren er voorstellen om iemands bankkaart te blokkeren of een verbod om vastgoed te verwerven dan wel te verkopen. Maar die hebben het niet gehaald. Na maanden van parlementair debat zijn de straffen behoorlijk afgezwakt.

Dat het zo lang duurde om de wet aan te nemen, toont hoe moeilijk de kwestie ligt in Oekraïne. Op vraag van het leger is een luik over ‘demobilisatie’ uit de tekst gehaald. Voor soldaten die nu al twee jaar aan het vechten zijn, is het dus niet duidelijk wanneer hun dienst erop zit.

Tot er een heldere regeling is, kunnen zij enkel uitkijken naar het einde van de oorlog. Dit gebrek aan perspectief begint voor militairen ongetwijfeld door te wegen. Het parlement heeft wel een andere maatregel goedgekeurd om de rangen in te vullen.

Oekraïne zal sommige gedetineerden – als ze niet veroordeeld zijn voor erg zware misdaden zoals moord of verkrachting – ook dienst laten nemen. Vrijdag heeft president Zelensky er zijn handtekening onder gezet.

Krachtverhouding

Bronnen bij de generale staf hebben in de krant Ukrainska Pravda gemeld dat er door de verjonging van de dienstplicht 100.000 militairen zouden kunnen bijkomen. Nu de Russen veel terrein hebben gewonnen bij Charkiv en druk zetten in het oosten van het land, komen zij geen dag te vroeg.

Militair historicus Tom Simoens (Koninklijke Militaire School) schat dat Oekraïne minstens zo’n grootteorde aan nieuwe troepen nodig heeft om het front te stabiliseren. “Maar het blijft een ongelijke strijd”, zegt Simoens. “De verhouding qua manschappen, maar ook qua voertuigen, artillerie of munitie blijft in het nadeel van Oekraïne. Het zal een enorme uitdaging zijn om 100.000 manschappen uit te rusten en te trainen.”

De NAVO lijkt dit ook in te zien. Volgens Charles Brown, voorzitter van de Joint Chiefs of Staff, wordt het stilaan onvermijdelijk om instructeurs te sturen. Estland overweegt nog steeds om militairen uit te zenden, die ver weg van het front taken uit handen kunnen nemen van hun Oekraïense collega’s. Het land wil zo dus ook een bijdrage bieden aan de oplossing voor het gebrek aan Oekraïense mankracht.

De Russen staan er qua troepensterktes wel goed voor. Maar volgens een hooggeplaatste NAVO-generaal hebben ze toch nog te weinig militairen om echt een strategische doorbraak te forceren. Het ontbreekt hen daarvoor ook aan organisatie. “Wanneer ze een bres slaan, zoals bij Ocheretyne, voeren ze niet meteen extra troepen aan om het gat te exploiteren”, zegt Simoens. “Ze hebben wel een overmacht. Maar ze slagen er niet in om Oekraïne uit het veld te spelen.”