Geld verzacht geen vlammenwerpers

Moskou – Straatsburg

Het Russische ministerie van Justitie zal geen verdere stappen ondernemen tegen de uitspraken van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Het EHRM maakte dinsdag een eerder oordeel definitief, over het gijzeldrama dat zich van 1 tot 3 september 2004 afspeelde in en om de School No. 1 in Beslan, een stad met 36.000 inwoners in de bij Rusland horende republiek Noord-Ossetië.

In totaal 477 nabestaanden en betrokkenen hadden zich in 2007 tot het Europese Hof gewend met klachten over de manier waarop de Russische overheid de gijzeling tot een einde bracht. Na drie dagen werd met massief geweld ingegrepen. Het hof in Straatsburg sprak op 13 april al uit dat Rusland 2,9 miljoen euro aan schadevergoeding moest uitkeren aan de klagers en de 89.000 euro proceskosten betalen.

Het hof vindt dat artikel 2 (‘recht op leven’) van de Europese Conventie voor de Rechten van de Mens is geschonden door Rusland. De Russische autoriteiten zouden bij hun coördinatie, acties, informatieverstrekking en veiligheidsmaatregelen voor burgers te weinig oog hebben gehad voor de gegijzelden. Twee omstandigheden wegen zwaar: excessief geweld en voorkennis van een aanslag. Volgens de vijf rechters van de Grote Kamer zouden er veel te zware wapens zijn ingezet en ‘lukraak’ gebruikt. Daarbij gaat het vooral om RPG-granaat-, TBG-7V vlammenwerpers en tanks. De ‘Sjmel’, die granaatwerper en vlammenwerper combineert, is een ‘thermobarisch’ wapen dat tot vijfhonderd meter kan reiken. Volgens Amerikaanse militaire bronnen is dat ‘het gemeenste wapen dat je je kunt voorstellen’.

overheidsgeweld

Pavel Felgenhauer, een Russische analist, stelde in de Russische oppositiekrant Novaja Gazeta dat er ook granaten en vuurkanalen zijn afgeschoten vanuit Mi 24-helikopters en tanks. Volgens David Satter van het Hudson Institute kwam tachtig procent van de slachtoffers om door Russisch overheidsgeweld. Het hof in Straatsburg acht het ook kwalijk dat er geen extra maatregelen waren genomen, terwijl er twee aanwijzingen waren dat een aanslag ophanden was. De eerste theorie is dat die in scene is gezet door de Russische veiligheidsdiensten. Vladimir Chodov, een van de leidende gijzelnemers, zat gevangen voor terrorisme, maar kwam net voor ‘Beslan’ vrij. Volgens Novaja Gazeta waren de Tsjetsjenen ingehuurd door het Russische Centrum voor Terreurbestrijding (UBOP).De tweede theorie is dat Russische overheidsdiensten de gijzelnemers hielpen. Onderzoekster Ella Kesajaeva stelde dat er al voor de gijzeling wapens waren verborgen in de school. Uren voor de aanslag werden opeens wegversperringen opgeruimd die smokkelroutes van Tsjetsjeense rebellen moesten bewaken. En de Russische geheime dienst FSB zou de GAZ 66-vrachtwagens met terroristen ongemoeid hebben gelaten omdat er een hinderlaag was gepland bij het parlementsgebouw in de Noord-Ossetische stad Vladikavkaz. Het Russische ministerie van Justitie onderneemt geen actie tegen de uitspraken van het hof. Die bevredigen beide partijen niet. Advocaat Michaïl Trepasjkin zei namens nabestaanden en slachtoffers tegen het Russische persbureau Tass dat het bedrag veel te laag was om het leed te compenseren. Justitie in Rusland vindt dat het Hof met dubbele standaarden meet: na een aanslag in Londen in 2005 werd een omstander doodgeschoten door overheidstroepen. Verder ziet de Russische staat het achterhouden van informatie als een veiligheidsbelang en de inzet van vlammenwerpers als een ‘gerechtvaardigde manier van ingrijpen bij terrorisme’. <