Voor veel mensen betekenen de eindejaarsfeesten rijk gevulde tafels en schuldgevoel achteraf. Dieetgoeroes en fabrikanten van vervangmaaltijden of voedingssupplementen spelen daar handig op in. “Na Nieuwjaar, maar ook nu al”, zegt Michaël Sels, hoofddiëtist van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen. “Je ziet dat de markt van de goede voornemens voor heel wat van die fabrikanten interessant is.”

Hij ziet ze steeds vaker, zegt hij. Mensen die hun houvast kwijt zijn en op den duur niet meer weten wat ze mogen of kunnen eten. “Vroeger vulde de religie in wat we niet konden verklaren, nu zie je de voedingsreligie dat doen. Dat kan problematisch zijn. Ik zie patiënten op consultatie komen die zeggen dat ze goed bezig zijn omdat ze geen koemelk meer drinken en een ochtendurine hebben die ruikt naar de appelsienen, van de vitamine C-supplementen, en rood ziet, van de rode biet-supplementen. Maar ze wegen wel 150 kg…”

Ode aan het gezond verstand

“Daarom hamer ik er in mijn duiding op: ode aan het gezond verstand, ode aan grootmoeders wijsheid: té is altijd slecht. Ik weet het, degelijk voedingsadvies – ‘van alles een beetje’ – is niet sexy of vernieuwend, maar het blijft wel overeind. Dat in tegenstelling tot de voedingshypes. Ineens moest bijvoorbeeld iedereen avocado’s eten, nu zijn we op het punt gekomen dat we dat vanuit ecologisch oogpunt in vraag kunnen stellen, want avocado’s hebben heel veel water nodig, wat zware impact heeft op de lokale bevolking waar ze worden geteeld. Dus nu zal de verkoop mogelijk weer in dalende lijn gaan. Of kijk naar de rijstkoeken, die werden gepusht als de enige gezonde koeken voor kinderen. Nu blijkt dat ze zware metalen bevatten (de Hoge Gezondheidsraad stuurde daarover gisteren een advies uit: de consumptie beperken, nvdr.). Dus zullen we ook daar weer van af stappen. Kokosvet, ook een tijd hip geweest, kent ook een terugval.”

“Logisch”, zegt Sels, “want op het niveau van voedingsmiddelen of -bestanddelen iets gaan promoten, heeft geen zin. Als omega 3 een zeker positief effect blijkt te hebben op het voorkomen van hart- en vaatziekten, dan kader je dat in een breder mediterraan eetpatroon, waarin je olijfolie gebruikt, want daar kun je iets mee. Voedingsonderzoek is een jonge discipline, en harde conclusies trekken naar het effect van voeding of voedingsbestanddelen op gezondheid, is moeilijk en onjuist. Dokter Le Compte was iemand die dat bijvoorbeeld met veel rumoer deed, hij ging met zijn vitaminen zogenaamd 200 jaar worden. Dat is dus niet gebeurd (Le Compte overleed begin 2008 aan een hartkwaal, nvdr.). En het zal ook niet gebeuren met een dieet zonder koolhydraten en met chiazaad en gojibessen.”

75.000 kinderen

“Voedingsadvies moet correct en genuanceerd gebeuren, en daarom pleit ik ook voor de terugbetaling van diëtisten, om meer mensen over de streep te trekken om iets aan hun gewicht te doen. Een op de twee Belgen weegt te veel, dus er is wel degelijk een probleem. Het lijkt me realistisch om terugbetaling te koppelen aan een aantal criteria, zoals een bepaald BMI (Body Mass Index, nvdr.) en x-aantal therapiesessies of begeleidingsmomenten. Of zoals in Nederland bestaat: elke Nederlander heeft recht op een aantal uren terugbetaald dieetadvies, en bij specifieke problemen komen daar uren bij.”

Maar terugbetaling van dieetsessies voor volwassenen met overgewicht zal niet voor morgen zijn, blijkt op het kabinet van minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD). Wel is de terugbetaling van “dieetverstrekkingen”, na doorverwijzing door de huisarts, voor kínderen met obesitas goedgekeurd voor de begroting van volgend jaar. Ze zullen recht hebben op een vergoeding van zes sessies van minstens 30 minuten, wat overeenkomt met een behandelingsperiode van 6 maanden. Ongeveer 75.000 kinderen zouden baat kunnen hebben bij de maatregel. Wanneer die van kracht zal gaan, is nog niet duidelijk. Het RIZIV werkt die momenteel uit.

Jojo

Een van de redenen waarom voor de doelgroep van kinderen is gekozen, is omdat het bij hen nog mogelijk is om de aanmaak van vetcellen in te dijken, en dus moeilijkheden op latere leeftijd te voorkomen. Tot een bepaalde leeftijd maken we vetcellen aan, en dat stopt ook. Volwassenen met een groot aantal vetcellen, blijven met dat aantal zitten, ook al vallen ze af, legt Michaël Sels uit. “De cellen worden wel kleiner, maar ze nemen nauwelijks in aantal af. Dat zou ook het jojo-effect kunnen verklaren: bij een dieet worden de cellen wel kleiner, maar eens het dieet wordt gestopt, worden de cellen heel snel weer groter. Dat wil niet zeggen dat je je gewicht sowieso niet onder controle kunt krijgen – jawel, maar het vraagt wel een aanpak qua levensstijl op lange termijn.”

Op de terugbetaling van de diëtist voor kinderen met obesitas, reageert Sels tevreden. “Maar een kind op dieet zetten, wordt eigenlijk niet gedaan, wel wordt er gewerkt aan het behouden van het gewicht, om kinderen niet op jonge leeftijd al een dieettrauma te laten oplopen. Een kind met overgewicht vraagt een aanpak op gezinsniveau, want een kind zorgt natuurlijk niet zelf voor zijn of haar maaltijden.”

Tot slot nog een tip voor de feestdagen? “Geniet ervan”, zegt Sels, “want eten is meer dan nutriënten, het is ook gezelligheid, emotie. Een feestmaaltijd hoeft niet het toonbeeld te zijn van gezonde voeding, het mag best wat meer zijn. Je wordt niet dik tussen kerst en Nieuwjaar, maar tussen Nieuwjaar en kerst.”

“Maar je hoeft daarom niet bij elke gang de ‘slechtste’ keuze te maken. Oesters tellen bijvoorbeeld heel weinig calorieën en vet, en zijn een betere optie bij het aperitief dan bladerdeeghapjes, zeker als je weet dat er nog kroketten komen, sausen en dessert. Overdrijf niet met alcohol. En voorts hou je de zware maaltijden het best voor de feestdagen zelf, en val je voor en na het best terug op je gewone ritme. Deel die kerststronk aan het eind van de avond uit, zodat je er niet nog een hele week van hoeft te eten.”