Erdogan dient een duur verlanglijstje in, maar is er iemand die het geld wil voorschieten?
De Turkse economie laat al jaren groei zien, en president Erdogan wil die verder stimuleren met ambitieuze plannen. Maar voor investeerders is vertrouwen belangrijker.
Die ene maatregel waarop de financiële wereld wacht, een renteverhoging om de economie en de inflatie te beteugelen, ziet de Turkse president Erdogan niet zitten. Maar verder zit hij boordevol plannen. Terwijl de lira begin deze maand al begon weg te zakken tegen de dollar, presenteerde Erdogan in het presidentieel paleis zijn grote actieplan. In de eerste honderd dagen van zijn nieuwe kabinet worden 400 projecten in gang gezet. Budget: 46 miljard lira.
Tot de verbeelding spreekt Kanal Istanbul: een nieuwe verbinding tussen de Zwarte Zee en de Zee van Marmara
Toerisme, energie, infrastructuur, landbouw, al die sectoren moeten een flinke impuls krijgen. Van de 400 projecten zijn er 48 gericht op versterking van de defensie-industrie. Turkije wil een ruimtecentrum openen en satelliettechnologie ontwikkelen. De eerste Turkse kerncentrale is al in aanbouw, met Russische hulp, maar er komen er nog twee bij, zei Erdogan. Tot de verbeelding spreekt verder Kanal Istanbul: een nieuwe verbinding tussen de Zwarte Zee en de Zee van Marmara, als alternatief voor de Bosporus. Het actieplan is ambitieus en prijzig.
Op een dag gaat het fout
Tot nu toe betaalde het buitenland veel van zulke investeringen. Turkse banken en bedrijven leenden veel euro’s en dollars. Jaar in jaar uit was er daarom een tekort op de betalingsbalans. Het gaat goed zolang het goed gaat, zeiden analisten vijf jaar terug al. Maar op een dag gaat het dus fout. Investeerders die vertrouwen verliezen, halen hun geld weg met een druk op de knop.
Zolang de centrale banken van de VS en Europa de rente laag en het geld goedkoop hielden, zorgde het gat tussen de Turkse import en export niet voor problemen. Maar nu stijgt de rente en is de onafhankelijkheid van de centrale bank in het geding. Daar kwam de ruzie met de VS bovenop. Een crisis was het gevolg.
Bijna een miljard verlies
Turkse bedrijven hebben 293 miljard dollar aan buitenlandse leningen uitstaan. De zwakke lira maakt de verplichtingen in buitenlandse valuta veel duurder. Het telefoniebedrijf Türk Telekom - 44 miljoen klanten - heeft dat al gemerkt. In het tweede kwartaal maakte het geen 676 miljoen lira netto winst maar 889 miljoen lira verlies. Dat kwam door de wisselkoers, meldde het bedrijf. De huidige crisis doet het ergste vrezen voor het derde kwartaal.
Energiebedrijven zijn kwetsbaar, volgens energie-specialist Argus hebben Turkse gas- en energiebedrijven voor 13 miljard dollar aan langetermijnschulden. Hun investeringen hebben effect gehad. Tussen 2002 en vorig jaar is de elektriciteitscapaciteit van Turkije gestegen van 32 naar 85 GW. Maar maandag heeft Turkije volgens Argus zes gascentrales met een gezamenlijke capaciteit van 5,3 GW stilgelegd. De koers van de lira maakt de gaskosten te hoog.
Erdogan benadrukt in de huidige crisis dat de economie er goed voor staat. Er is sprake van groei en de overheidsschuld is te overzien. Dat klopt.
De auto-industrie beleefde een recordjaar, in 2017 werden 1,7 miljoen voertuigen geproduceerd. Daarvan ging 80 procent naar het buitenland. Waarde: 29 miljard dollar. Ook de bouwsector heeft op volle toeren gedraaid. Gevolg daarvan is dat er nu 2 miljoen huizen te koop staan. Vastgoedbedrijven en de overheid probeerden de verkoop dit jaar met voordeeltjes aan de gang te houden. Het belang van de landbouw is met de jaren wat afgenomen.
Rijke Chinezen en Indiërs
Na de coup van 2016 en de terroristische aanslagen door IS is het toerisme weer op gang gekomen. Turkije hoopt dit jaar aan 40 miljoen toeristen 32 miljard dollar te verdienen. Het nieuwe vliegveld bij Istanbul moet voor meer rijke Chinezen en Indiërs zorgen. Ook dat staat in het actieplan.
Groeicijfers of niet, vertrouwen is het allerbelangrijkst. Dat weet ook de Turkse zakenlobby. Die pleitte gisteren voor een krapper monetair beleid, voor oplossingen die de inflatie permanent verlagen, en voor een sterke relatie met de EU, als belangrijkste zakenpartner. De Duitse bondskanselier Angela Merkel zei deze week al dat Europa het liefst een florerend Turkije ziet. Maar daarvoor moet de centrale bank wel zijn gang kunnen gaan, voegde ze toe.
Niet toegeven
De Turkse president Erdogan blijft het spel met de VS hard spelen. Hij wil een boycot op Amerikaanse elektronica zoals iPhones van Apple. Daarmee reageert hij op de hogere tarieven en sancties die de Verenigde Staten tegen Turkije instelden, vanwege het dispuut over de Amerikaanse predikant Andrew Brunson die in Turkije vastzit. Eerder al haalde de Turkse gemeente Usak het nationale nieuws door uit protest niet langer te adverteren op Amerikaanse sociale media zoals Facebook en Twitter.
De Turkse lira krabbelde vandaag wat op na de forse waardedalingen van de afgelopen tijd. De koers van de munt steeg vanochtend met circa 6 procent. Op vrijdag was de lira bijna 14 procent gezakt en maandag ging daar nog eens ruim 6 procent vanaf. De laagste koers bedroeg gisteren 7,24 lira voor een dollar. De Turkse site Daily Sabah schreef gisteren triomfantelijk dat de Amerikaanse dollar meer dan 5 procent was gevallen tegenover de lira.