Ook in een herverdelende welvaartsstaat zijn er verliezers

Vanwaar komt toch die plotselinge woede van de zogenaamde gele hesjes? Het is de drukst besproken vraag van dit moment in dit deel van de wereld. Ook nu het gele straatprotest wat afneemt, en vrijdag plaats ruimt voor het reguliere, gesyndiceerde verzet blijft de vaststelling dat het onderliggende ongenoegen níét weg is.

Alle politieke partijen hebben inmiddels gepoogd het ongeregelde geluid in de eigen ideologische matrijs te duwen. De gele hesjes zijn fiscale revolutionairen volgens blauw, slachtoffers van het regeringsbeleid volgens rood, strijders tegen het klimaatwanbeleid volgens groen of beducht voor migratie volgens geel-zwart. Ook sociologen laten elk al hun eigen theorie los op het fenomeen.

Wat is het probleem?

Er is ook kritiek. De opstandige middenklasse, zo luidt het, heeft eigenlijk niet te mopperen. In ons land betalen middenklassers ruim hun deel van de belastingen. Daar krijgen ze dan ook heel wat voor terug via op maat gesneden beleid onder de vorm van pakweg een gunstige kinderbijslag of woonbonus. Bovendien is de koopkracht de voorbije jaren juist gestegen. Wat is dan het probleem?

Wel, het probleem is dat die gemiddelde cijfers maar de helft van het verhaal vertellen. Dat valt te leren uit een nieuw onderzoek van de Waalse econoom (en oud-Ecolo-politicus) Philippe Defeyt.

Defeyt bekijkt de evolutie van inkomens en prijzen over de langere termijn van twintig jaar. En jawel, koopkracht en beschikbaar inkomen zijn flink gestegen. Maar daar hoort een cruciale nuance bij. Juist de prijzen van belangrijke dagelijkse producten – energie, water, brandstof – zijn enorm gestegen, en alleszins veel sneller dan de inkomens. Die wegen natuurlijk veel zwaarder door bij de lagere middenklasse, waar die levensnoodzakelijke dagelijkse producten een stevige hap uit het gezinsbudget nemen.

Laat dat nu juist de bevolkingsgroep zijn die zich door de gele hesjes vertegenwoordigd voelt. Misschien hebben die mensen dus toch een punt?

Het onderzoek van professor Defeyt heeft minstens twee verdiensten. Het brengt een nuance aan bij eerdere analyses over de gemiddelde stijging van de koopkracht. En het neemt het brede perspectief van een tendens over twintig jaar. Daarmee wordt de waan van de dag, die ‘schuld’ zoekt bij deze of gene regering, overstegen.

De waarheid is dat alle regeringen, van centrumlinks tot centrumrechts, een beleid voeren dat grosso modo binnen dezelfde bandbreedte blijft. Het is een beleid dat de middenklasse beschermt, maar dat pijnlijker wordt naarmate je de ladder afdaalt.

Dat door die stille erosie van de welvaart een groep ontstaat die vreest dat de sociale elastiek vroeg of laat gaat springen, is niet verwonderlijk. De globalisering maakt wel degelijk verliezers, ook in een herverdelende welvaartsstaat. Het is geen excuus voor straatgeweld, maar dat perspectief is wel een verrijking voor het maatschappelijke debat.