Hoe de Tweede Kamer een veredelde televisiestudio wordt

Er was zo’n moment in het debat dat het woensdag letterlijk ter sprake kwam. Tunahan Kuzu (Denk) en Geert Wilders (PVV) hadden elkaar zojuist wederzijds gesuggereerd op te rotten. En nu zei Kuzu dat de tijd van Wilders voorbij was. Wilders: ‘Be my guest, heb er veel plezier in, kijk nog eens terug, maak er een leuk filmpje van en zet dat op Twitter.’

En dat is precies wat Denk vervolgens deed. Het zette de botsing Wilders – Kuzu online via het eigen kanaal: Denk-tv. Onder de kop: ‘Wilders heeft Denk nodig om overeind te blijven.’ Dat filmpje stopt na de uitval van Kuzu. Wilders’ suggestie om dit alles op Twitter te zetten, is er afgeknipt. Waardoor Kuzu de winnaar is.

Wilders, die zelf actief via Twitter en Facebook debatfragmenten deelt waarin hij figureert, vond de aanvaring met Kuzu kennelijk niet geschikt om met zijn volgers te delen.

Studio Binnenhof

Tijdens grote debatten, dus ook vrijdag weer op de tweede dag van de Algemene Politieke Beschouwingen, verandert de plenaire zaal van de Tweede Kamer in Studio Binnenhof. Partijen gebruiken de opnamen die de Kamer voor de livestream maakt om stante pede hun eigen versie van het debat te verspreiden. Vaste elementen: de eigen fractieleider heeft een inbreng waarop de anderen het antwoord schuldig moeten blijven. Hij of zij komt zodoende steevast als glorieuze overwinnaar uit de strijd. Niet onbelangrijk: ondertiteling, zodat de bijdrage in trein of bus zonder oortjes kan worden bekeken.

Dat preken voor eigen parochie heeft gevolgen voor het debat: het beperkt de kans op open dialogen; overtuigen op basis van argumenten is niet waar het in dit format om draait. Sociale media geven partijen alle ruimte de werkelijkheid naar hun hand te zetten.

Lilian Marijnissen

De SP zag fractieleider Lilian Marijnissen tweemaal in problemen komen. Eerst na een aanval van Sybrand Buma (CDA), die haar voor de voeten wierp dat haar partij bereid zou zijn geweest voor 11 miljard euro de Organon-vestiging in Oss te redden; de twee miljard dividendbelasting waren daarbij vergeleken een schijntje. Marijnissen bleef het antwoord schuldig. 

Daarna hielden Gert-Jan Segers (CU) en Alexander Pechtold (D66) haar voor dat het kabinet meer geld aan onderwijs uitgeeft dan de SP in zijn verkiezingsprogramma voorstelde, en dat ze zich met haar uitspraak ‘de hele publieke sector staat in de fik’ moest afvragen wie het vuur had aangestoken. Ook die aanval pareerde ze niet.

De SP, zeer actief op Twitter, deelde wel een fragment waarin Marijnissen vertelt hoe het ‘borrelt en broeit in het land’, maar liet die botsingen achterwege.

Droste-effect

Buma ging voor het droste-effect. Hij nam zijn collega’s de maat die eerder wat hem betreft fatsoensgrenzen overschreden hadden. ‘Dan kunnen we natuurlijk zeggen: degene die het vaakst in beeld is, wint. Maar volgens mij verliezen we dan allemaal.’ Die stichtende woorden kregen vervolgens een rol in Buma’s eigen zichtbaarheid als een van de twee debatfragmenten die door het CDA op Twitter werden gedeeld.

Het tweede CDA-filmpje toonde de harde kritiek van Buma op het probleemwijkenplan van Dijkhoff. Het verweer van Dijkhoff liet het CDA weg. D66 deelde een kort filmpje over hetzelfde onderwerp, waar Pechtold keurig aankondigde ‘dwars voor de plannen’ te gaan liggen. Ruwere kwalificaties als ‘idioot’ en ‘van de zotte’ waren weggelaten. Ook Dijkhoffs felle reactie over ‘Haags cynisme’ en ‘gezever’ was gecoupeerd.

De VVD van haar kant vond alleen de botsing met Kuzu over hetzelfde onderwerp de moeite waard om te delen.

Kamerleden zijn zich er voortdurend van bewust dat hun optreden wordt vastgelegd. ‘Goed dat de heer Buma daarover begint, dan kan ik het de mensen thuis nog eens uitleggen’, zei Wilders zelfs op zeker moment. Buma zelf riep even later op de toon te matigen, want ‘dit debat wordt ook op scholen gevolgd.’

‘Geen draaiboek’

Partijen gaan op verschillende manieren om met die zichtbaarheid. De PvdA heeft een voorkeur voor fragmenten waarin Asscher de confrontatie aangaat, de CU lijkt botsingen juist te verzachten. De Partij voor de Dieren toont Marianne Thieme graag in monologen, 50Plus twittert weinig, de SP heeft veel flink twitterende Kamerleden, bij de PVV draait alles om de tweets van Wilders. Thierry Baudet, die amper inbreng had in het debatverloop, wordt door Forum voor Democratie neergezet als de dagsluiter die alle collega’s naar adem happend achterlaat.

De meeste partijen lichten hun werkwijze liever niet toe. Dit is iets wat we doen en waar we niet over praten, was een reactie. Er ligt vooraf geen draaiboek voor Twitter klaar, zegt een woordvoerder van het CDA. ‘We hebben gewoon twee kenmerkende momenten gekozen.’ De PvdA had fragmenten klaarstaan die illustreren wat Asscher in het debat zou vertellen, zoals over Alex van de Unox-fabriek. Verder zou de loop van het debat bepalend zijn. ‘Asscher was laat aan de beurt, dan is het logisch dat je veel interrupties laat zien.’

De service van Denk gaat het verst. Kamerlid Öztürk maakte een filmpje waarin hij Baudet laat zien, in gesprek met een vrouwelijke collega. Dreigend muziekje eronder en een streamer: ‘Baudet ronselt PVV-Kamerleden.’