Van 'Slimste mens' tot eerste Vlaams-nationalist als premier: hoe Bart De Wever al 20 jaar de politiek in België domineert

Het grote publiek leert Bart De Wever kennen in 2008-2009, wanneer hij deelneemt aan de razend populaire tv-quiz "De slimste mens ter wereld". Zijn gevatte en soms cassante reacties kunnen veel kijkers bekoren, en dat zal hij bij de eerstvolgende verkiezingen dan ook electoraal verzilveren. Op dat moment is hij al enkele jaren partijvoorzitter, maar zijn Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) is nog geen grote speler in de politiek.

De Wever is geboren in 1970 en stamt uit een Vlaams-nationalistische familie. Zijn grootvader was lid van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV), dat zich vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog verbrandde aan collaboratie met het Duitse nazi-regime. Als tiener is hij lid van het Vlaams Nationaal Jeugdverbond (VNJ).

Aan de universiteit studeert De Wever eerst rechten, maar na 2 jaar stapt hij over naar geschiedenis. Na zijn studies is hij een tijdje wetenschappelijk medewerker aan de KU Leuven en werkt hij mee aan de Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging. Hij schrijft onder meer over de extreem-rechtse leider Joris Van Severen. Zijn proefschrift aan de KU Leuven maakt hij nooit af: de lokroep van de politiek is sterker.

Aanvankelijk is De Wever politiek actief in de Volksunie. Wanneer die in 2001 uit elkaar spat, kiest hij voor een nieuwe partij met een sterker Vlaams profiel: de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA). Hij volgt Geert Bourgeois op als partijvoorzitter wanneer die in 2004 minister wordt in de Vlaamse regering. Op dat moment loopt hij nog niet erg in de kijker, want de N-VA zit dan nog in een kartel met CD&V.

De nieuwe partijvoorzitter maakt niet altijd een goede beurt. Zo haalt hij een partijloze Jean-Marie Dedecker binnen, maar laat hem snel weer vallen om kartelpartner CD&V ter wille te zijn. Dedecker vindt dat niet grappig en deelt net geen klappen uit. De Wever raakt enigszins beschadigd, maar kan zich handhaven. 2 jaar later wordt hij herkozen als voorzitter.

Na enkele jaren voelt De Wever zich sterk genoeg om een einde te maken aan het kartel en gaat de N-VA op eigen houtje door. Hij wint verkiezing na verkiezing, telkens met veel voorkeurstemmen. In 2012 maakt hij een eind aan decennia van socialistisch bestuur in zijn thuisstad Antwerpen en wordt hij burgemeester. "Antwerpen is van iedereen, maar vanavond toch vooral van ons", spreekt hij zijn aanhangers toe.

In 2014 staat de N-VA op het toppunt van haar macht: in alle parlementen wint ze zetels en ze wordt de grootste partij van België. Als voorzitter van de grootste partij mag De Wever als informateur het terrein van de federale regeringsvorming aftasten. Uiteindelijk stapt de N-VA voor de eerste keer in een federale regering: Michel I is een nooit eerder vertoonde coalitie van liberalen, christendemocraten en Vlaams-nationalisten.

Vier jaar later gaat die Zweedse regering roemloos ten onder na het verzet van de N-VA tegen het VN-migratiepact. De N-VA blijft de grootste partij, maar lijdt electoraal verlies. In tegenstelling tot de verwachtingen wordt De Wever geen Vlaams minister-president. Hij heeft federale ambities, maar slaagt er andermaal niet in om de PS, de grootste Franstalige partij, mee in het regeringsbad te trekken.

Intussen is De Wever al 20 jaar partijvoorzitter, op Olivier Maingain (DéFI) na de langstzittende partijvoorzitter in de politiek bij ons. "Na 20 jaar is de prijs wel betaald. Het zal geen verschil meer maken als ik er nog een paar jaar bij doe", zegt hij. Nu De Wever premier wordt van de nieuwe Arizona-regering van zijn eigen N-VA, Vooruit, CD&V, de MR en Les Engagés, blijft het record van Maingain intact. 

Bij de verkiezingen van juni 2024 blijft de N-VA de grootste in Vlaanderen. "Bartje, premier!", scandeert zijn aanhang. In elk geval kan De Wever nu een andere primeur achter zijn naam schrijven: hij is de eerste Vlaams-nationalist die het tot premier van dit land schopt. Ironisch voor de leider van een partij die volgens haar statuten kiest voor een onafhankelijk Vlaanderen.

Hoe Vlaams-nationalistisch is De Wever eigenlijk? Vandaag zweert hij bij het zogenoemde confederalisme, waarbij Vlaanderen en Wallonië heel veel autonomie krijgen en nog weinig gezamenlijke bevoegdheden voor de federale staat overblijven. "Als dat functioneert, volstaat dat ook voor mij", zegt hij in juni vorig jaar. Ik heb geen obsessies voor wat dat betreft. Nationalisme is een instrument om goed te kunnen besturen. Dat is geen doel op zichzelf." 

Met hun nationalistische agenda zijn De Wever en de N-VA een concurrent voor Vlaams Belang. In tegenstelling tot de andere partijen, die zweren bij het cordon sanitaire, wijst De Wever samenwerking met de radicaal-rechtse partij nooit bij voorbaat af. Al zegt hij vóór de verkiezingen van 2024 dat hij geen regering met Vlaams Belang zal vormen.

In de loop der jaren is De Wever zich steeds meer als conservatief, liberaal en centrumrechts gaan profileren. Nadat hij als Vlaams-nationalist kiezers heeft kunnen afsnoepen bij Vlaams Belang lijkt hij nu centrumrechtse partijen als CD&V en Open VLD leeg te eten.

De N-VA-voorzitter trekt ook ten strijde tegen woke, een vorm van hypercorrect denken dat volgens hem de samenleving bedreigt. "Het is een wraakbeweging tegen alles wat de westerse landen ooit hebben misdaan", vindt hij. "Het is een zelfvernietigingsoorlog door de intellectuele elite."

Hoewel hijzelf tot die intellectuele elite hoort, is De Wever niet vies van het populaire genre. In 2017 verschijnt hij als panda op het podium van de Vlaamse Televisiesterren. "Zo'n gala is altijd ludiek en ik ben een fan van humor, zeker van practical jokes", zegt hij daarover. "Een paar keer per jaar goed lachen, moet toch kunnen? Het gezaag achteraf pak ik er maar bij."