Direct naar artikelinhoud
Vervuiling

Britten raken in de ban van een plasticvrij leven

Londen.Beeld AP

In Totnes, de milieuvriendelijkste stad van Engeland, staat de eerste afvalloze supermarkt van het land. De Britten raken in de ban van de strijd tegen plastic. De documentaire Blue Planet heeft veel losgemaakt.

Likkebaardend staat Mati bij een machine die cashewnoten vermaalt tot cashewboter, in de hoek van de Earth.Food.Love-minisupermarkt. Traag daalt het broodbeleg af in de door haar meegebrachte glazen pot die ze, na deze te hebben gewogen, onder de tovermachine heeft gezet. "Dit is niet alleen de milieuvriendelijkste, maar ook leukste manier van winkelen", zegt de Brits-Italiaanse pottenbakster, alvorens andere potten te vullen, onder meer met edelgistvlokken, gemberchocolade en diverse kruiden. Bij het afrekenen krijgt Mati een knuffel van de verkoper.

De jonge vrouw, die liftend vanuit het naburige dorp Ashburton is gekomen, is een van de vaste klanten van de eerste afvalloze supermarkt in Engeland. Deze is een jaar geleden geopend door oud-voetballer Richard Eckersbey (28) in Totnes, "de New Age-hoofdstad" van Engeland. Het aantal klanten is flink toegekomen sinds Blue Planet. Daarin liet David Attenborough, de hese stem van de natuur, miljoenen kijkers zien hoe reuzenschildpadden, albatrossen en walvissen het slachtoffer zijn van de acht miljoen ton plastic die elk jaar in de oceanen belandt.

Onder druk

De plastic vervuiling is ook dichter bij huis zichtbaar. Bermen van wegen liggen vol met plastic flessen, terwijl de Londense riolen steeds vaker verstopt raken door de duizenden deels uit plastic bestaande smoelendoekjes die stedelingen door de wc spoelen. Om de problemen aanschouwelijk te maken heeft het Museum of London een brok rioolvet tentoongesteld, ontstaan door de doekjes die juist de volkshygiëne hadden moeten bevorderen. De oorspronkelijke vetberg had het gewicht van elf dubbeldekkerbussen en de lengte van Tower Bridge.

De genoemde natuurdocumentaire heeft veel losgemaakt op het eiland. Groepen mensen gingen bijvoorbeeld de stranden schoonmaken. Een nieuw fenomeen is 'plogging', een uit Scandinavië overgewaaide trend waarbij joggers zwerfval oprapen, wat meteen extra lichaamsbeweging geeft. Zweden is sowieso een gidsland op dit gebied. Slechts één procent van het afval belandt daar op de vuilstort, tegenover meer dan 23 procent op het eiland. Liever verschepen de Britten het plastic en ander afval naar China, dat daar inmiddels genoeg van heeft.

De regering, opgejaagd door een campagne van de rechts-populistische Daily Mail, belooft 'te gaan kijken' naar de herinvoering van statiegeld en Milieuminister Michael Gove is op Downing Street gezien met een duurzame koffiebeker in zijn hand. Hotels, restaurants en zelfs Buckingham Palace hebben het rietje in de ban gedaan. Scherpe plastic voorwerpen kunnen dierenmagen doorprikken, getuige een tandenstoker in Blue Planet. Muziekfestivals als Glastonbury, waar duizenden idealistische jongeren bergen plastic achterlaten, staan onder druk om ook actie te ondernemen.

Lees verder onder de foto.

Het Museum of London een brok rioolvet tentoongesteld, ontstaan door de doekjes die juist de volkshygiëne hadden moeten bevorderen.Beeld AFP

Het Cornishe Penzance, op de teennagel van Engeland, heeft zichzelf de titel van 'eerste plasticvrije stad' gegeven. Ook de Anglicaanse kerk wilde niet achterblijven en heeft kerkgangers opgeroepen om beter te zorgen voor de creatie van God. Dat kan, zo staat in een lijst praktische tips aan de diakon essen, door muziek te downloaden in plaats van cd's te kopen, de tanden te poetsen met een bamboeborstel en te schrijven met een vulpen. De regering-May wil dat het eiland in 2042 bevrijd is van de plasticplaag, maar niet iedere burger wil zo lang wachten.

De hoeveelheid plastic die ze wekelijks weggooiden noopte Richard Eckersbey en zijn vrouw Nicola enkele jaren geleden hun leven drastisch te veranderen. Hij beëindigde zijn voetbalcarrière die bij Manchester United was begonnen en zij gaf haar baan als onderwijzer op. "We besloten een afvalloze winkel te openen, geïnspireerd op het Berlijnse Unperfekthaus. In Manchester, waar we woonden, is daar geen markt voor. We zochten naar de meest milieuvriendelijke stad van Engeland en dat bleek Totnes te zijn."

'Je kunt je ogen niet meer sluiten voor de troep die we als mensen maken'
Marcia

Zelf vullen

Het idee is dat klanten potten of trommels meebrengen, om deze te vullen met de voorhanden zijnde producten, van havermout tot wasmiddel, van zout tot slaolie. Er zijn ook papieren zakjes beschikbaar voor mensen die onvoorbereid naar de winkel zijn gekomen. Zelfs de tandenborstels zijn er van duurzaam hout gemaakt. De tampons en inlegkruisjes zijn herbruikbaar.

De eerste maanden waren niet makkelijk. Er is veel potentiële klandizie in Totnes, maar het aanbod van ethische winkels is groot, van The Happy Apple tot Not Made In China. Maar toen kwam Blue Planet.

'Je kunt je ogen niet meer sluiten voor de troep die we als mensen maken', zegt Marcia, een oudere dame die bij de wasmiddeltank een lege fles Ecover bijvult. 'En het meenemen van lege flessen is een kleine moeite.' Eckersley vertelt dat hij de prijzen zo laag mogelijk houdt en dat het maken van winst niet zijn oogmerk is. Ook heeft hij niet de ambitie om een keten te beginnen. 'Ik hoop dat anderen dit concept volgen. Ik hoorde dat er in Londen ook al een 'zerowasteshop' is. Het probleem is dat de inkomens van veel mensen sinds de crisis onder druk staan, en ouderwets winkelen tijdrovend is.'

Cruciaal is daarom de houding van de supers, waar verreweg de meeste Britten hun boodschappen doen. Iceland kondigde 'plasticvrije' gangpaden aan en marktleider Tesco heeft het verzet tegen statiegeld gestaakt. Plasticvrij winkelen blijft lastig. 'We doen ons best', zegt Rose, een jonge moeder die met haar zoontje Tom de Sainsbury in het Londense New Cross naar haar fiets (met mandje) wandelt, 'maar het is bijna onmogelijk om plasticloos te winkelen. Zelfs de appels moet je in een plastic zak doen. Plastic is trouwens niet per definitie slecht, want voedsel blijft langer houdbaar.'

De vraag is groeiende naar de melkboer, dat oude symbool van Britishness

Vertroeteling

Wat Thomas Collins betreft, een oude man met platte pet en bretels, is plastic 'het symbool van de vertroeteling'. "Mensen waren vroeger veel pittiger en onafhankelijker - de oorlogsgeneratie, weet je. Toen ik jong was hadden we amper afval. Apparaten gingen een leven lang mee en als iets kapot ging maakten we het zelf. Voedselafval ging niet in een vuilniszak maar op een composthoop in de tuin, of we gaven het aan de schillenboer. Het systeem waarin we leven, dat maakt mensen lui. Weet je, we kunnen veel leren van mensen die in arme landen leven, of van ons eigen verleden."

Dat verleden maakt een heel voorzichtige comeback. Zo is de vraag groeiende naar de melkboer, dat oude symbool van Britishness. Het begon als een retrobeweging in de Londense hipsterwijk Hackney, maar de trend bereikt nu de gewone middenklasse die genoeg heeft van het gebrek aan glazen melkflessen in de supermarkten. In de jaren zeventig werd liefst 94 procent van de melk in glazen flessen verkocht, dat liep terug tot 3 procent. Sinds 2016 is het percentage weer met 30 procent gestegen. Er rijden nu vijfduizend 'milk men' rond op het eiland.

Glazen melkflessen zullen binnenkort ook te koop zijn in Earth. Food. Love. "Geen koeien- of geitenmelk, maar amandel- en sojamelk, want we zijn veganistisch", zegt Eckersbey, wiens dochtertje Willow vaak rondloopt tussen de kannen en kruiken. "Dat is ook de reden dat we geen kaas en honing verkopen. Voor de rest zijn we een traditionele kruidenier waar alleen de kassa en weegschalen modern zijn. Dit is een winkel van voor het plastic tijdperk." Bijna dan, want de bankpas waarmee Mati haar cashewboter afrekent, is wel degelijk van plastic.