VRT verslikt zich in gesprek over homeopathie

Het gesprek met Borms werd dinsdagavond fel becommentarieerd op sociale media. Onder meer Louis Ide, arts en nationaal secretaris van N-VA, riep Van Gils & gasten op om "eenvoudigweg geen forum meer te geven aan kwakzalvers zoals mevrouw Borms". Elders klonk het dat er "geen 'evenwichtig debat' over bedriegerij bestaat" en "waarom geven we hier in godsnaam een platform aan?" De aanwezigheid van vaccinoloog Pierre Van Damme, die de uitleg van Borms probeerde te ontkrachten, werd beschouwd als een pleister op een houten been.

In de wetenschappelijke wereld bestaat een grote consensus over homeopathische middelen: die werken niet. Er is geen enkele Vlaamse universiteit die momenteel het vak homeopathie wil doceren. Bij de Algemene Pharmaceutische Bond omschrijft men homeopathische middelen als niet meer dan veredelde placebo's.

"We weten al meer dan tweehonderd jaar dat homeopathie niet werkt", reageert wetenschapsfilosoof Johan Braeckman (UGent). Hij is lid van SKEPP, een actiegroep tegen de pseudowetenschap. "Ik begrijp niet dat de VRT gratis reclame maakt voor deze onzin. Wat Borms verkondigt, is trouwens gevaarlijk: je weet dat een aantal kijkers met een ernstige aandoening die nonsens toch zullen geloven. De tegenspraak van een expert als professor Van Damme kan dit niet verhelpen."

Lees ook de opinie van mentalist Gili: Mijnheer Van Gils, waarom schotelt u kwakzalverijen voor?

'Enkel mits goede aanleiding'

Het is niet voor het eerst dat Van Gils & gasten in de knoop ligt met de wetenschap. In mei 2017 kwam osteopaat Thomas D'havé er vertellen dat "mensen met migraine zeven jaar langer leven". Die uitspraak was niet wetenschappelijk onderbouwd. Zijn eigen beroepsvereniging nam er ook meteen afstand van.

In september 2018 was arbeidspsycholoog Sandra De Clercq te gast om haar nieuwe boek over 'het enneagram' voor te stellen. Het enneagram was volgens haar een wetenschappelijk waterdicht model waarmee bepaald kan worden tot welk psychologisch type een individu behoort. Alleen: wetenschappelijk gezien is het enneagram complete onzin. Critici vinden de stereotypering alarmerend.

Naar de uitspraak van D'havé stelde VRT-ombudsman Tim Pauwels al de vraag of "alleen consensuswetenschap" aan bod mag komen in de programma's van de openbare omroep? Hij vond van niet, zolang er tijdens het gesprek maar genoeg context werd aangereikt. Zodat duidelijk is dat het om een minderheidsstandpunt gaat.

"Minderheidsstandpunten in de wetenschap kunnen best aan bod komen. (Wat het niet hetzelfde is als sléchte wetenschap aan bod laten komen)", schreef Pauwels toen in een blog. "Trouwens: veel controversiële wetenschappers bleken uiteindelijk gelijk te hebben. (...) Maar het kompas van de stand van zaken in de wetenschap moet altijd aanwezig blijven."

De VRT verdedigt vandaag dan ook Van Gils & gasten. "Er was al een discussie gaande over het boek van Borms (in een recent artikel in Het Laatste Nieuws). De redactie heeft daarop ook iemand uitgenodigd om tegengas te geven. Dat is goed werk", laat woordvoerder Hans Van Goethem weten.

Braeckman spreekt dit tegen. "Tenzij er een echt goede aanleiding is, bijvoorbeeld een breed maatschappelijk debat, moet de VRT en de journalistiek in het algemeen zich ervoor hoeden om een podium te geven aan allerlei mensen die de wetenschap oneer aandoen. Wat is het volgende: zal de VRT straks ook astrologen, creationisten of Holocaust-ontkenners in primetime op tv brengen?"

Katia Segers, professor media aan de VUB en sp.a-parlementslid, treedt Braeckman bij. "De VRT heeft een voorbeeldrol. De kijker moet correcte informatie krijgen." Volgens Segers zou het beter zijn dat de omroep een omstreden onderwerp als homeopathie aansnijdt in een klassieke reportage. "In dat format kunnen de journalistieke reflexen beter werken, kan je makkelijker context geven dan in een liveshow."