Hoe halal is het halalcertificaat?

Rotterdam

De halalmarkt groeit enorm. Alleen al in Europa werd vorig jaar 70 miljard euro uitgegeven aan halalproducten. Daardoor is de behoefte aan halalcertificaten de afgelopen jaren ook fors toegenomen. ‘Vroeger lag de focus op vlees. Nu vragen bedrijven certificaten aan voor alle levensmiddelen van suiker tot zuivel’, zegt Abdulfatteh Ali-Salah, directeur van certificeerder Halal Correct Certification uit Leiden. Halal Correct Certification is niet de enige aanbieder van halalkeurmerken. Het is een vrije markt. Net als voor journalisten en makelaars geldt dat er geen specifieke opleiding of vergunning vereist is om aan het vak te beginnen.

Halal Correct Certification is een van de vijf grotere spelers. Het bedrijf uit Leiden heeft ongeveer tachtig mkb’ers als klant en zo’n twintig multinationals, waaronder AkzoNobel en Heinz. ‘Naast de grote certificeerders zijn er ook eenmanszaken en enkele bedrijven uit het buitenland actief in Nederland’, zegt Abdullah Omar van kenniscentrum Halalpolitie.

ijsberg

Bij de Kamer van Koophandel staan veertien bedrijven ingeschreven die zich omschrijven als certifieerder van halalproducten. ‘Dat is nog maar het topje van de ijsberg’, zegt Abdelaziz Aouragh, schrijver van het boek Islamic Brands. De sociologen Jens Beckert en Christine Musselin bevestigen dit. ‘Naar schatting zijn er dertig tot veertig halalcertificeerders in Nederland’, schreven zij in 2013 in hun boek Constructing Quality waarin ze een hoofdstuk wijden aan halalvoedsel in Nederland.

‘Dertig is misschien wat overdreven en van een wildgroei wil ik niet spreken, maar het zou wel goed zijn als er wat minder aanbieders waren’, zegt Omar. ‘Er is gigantisch veel verbeterd sinds de jaren negentig. Echte fraude komt nog sporadisch voor. Maar een voorlichtingscampagne om de certificaten transparanter te maken voor de consumenten is nog wel echt nodig.’

Ook Halal Correct Certification en enkele andere grote certificeerders pleiten voor meer transparantie. De keurmerkbedrijven gebruiken verschillende definities van halal. ‘Voor de export naar islamitische landen gelden de regels van dat land. Maar voor de interne markt in Nederland zijn er geen goede afspraken’, zegt Ali-Salah. ‘Iedereen kan hier zeggen dat iets halal is. Maar het is vaak volstrekt onduidelijk wat halal betekent. Op het certificaat staat bijvoorbeeld niet hoe het dier is verdoofd of hoe vaak er wordt gecontroleerd.’

Sommige bedrijven geven geen keurmerk als een dier met gas bedwelmd is voorafgaand aan de rituele slacht. Andere vinden het geen probleem. Waterdieren worden door sommige certificeerders ook als een grijs gebied gezien. ‘Arabieren hebben totaal geen moeite met paling of garnalen. Pakistanen of Turken kunnen dat wel hebben’, zegt Murat Korkmazyurek van Halal Audit Company.

Daarnaast circuleren er verhalen over de betrouwbaarheid, onafhankelijkheid en hoge prijzen van de keurmerken. Zo worden er op verschillende fora en door concurrerende certificeerders vraagtekens gezet bij controles van de vleeswaren van Wahid Meat, leverancier van onder andere Albert Heijn en Jumbo. Wahid Meat is opgericht door Wahid Ramdjan. Diezelfde Ramdjan is volgens de Kamer van Koophandel ook de voorzitter van certificeerder HIC. Een gevalletje slager die zijn eigen vlees keurt?

merkrechten

‘De merkrechten en productie van Wahid heb ik in 2011 verkocht aan Zwanenberg Food, dus dat verwijt gaat nu niet meer op. Voor die tijd ben ik altijd open geweest dat ik aan zowel Wahid als HIC verbonden was’, zegt Ramdjan. ‘Ik weigerde gebruik te maken van andere certificeerders, omdat ze te veel geld vragen. De gemiddelde kosten voor een certificaat van HIC zijn 2500 euro. Bij anderen kan het oplopen tot tonnen. Consumenten betalen daardoor al snel 50 cent meer voor een product in de supermarkt. Dat vind ik niet eerlijk.’

‘Het wordt nu eigenlijk te veel aan de markt overgelaten’, zegt Omar. Net als Aouragh denkt hij dat een overkoepelende standaard de consumenten duidelijkheid kan geven. ‘Ook bij keurmerken voor biologisch of gezond eten is het een puinhoop’, zegt Aouragh. ‘Het zijn allemaal opkomende markten. Het stempel halal levert net als het stempel superfood of bio geld op. Daarom zie je in al die sectoren onduidelijke keurmerken.’

Sinds 2010 proberen het Nederlandse Normalisatie Instituut (NEN) en het Europees Comité voor Standaardisatie (CEN) een Europese richtlijn voor halalvoedsel en -producten te maken. ‘Moslimconsumenten zijn verward over de verschillende certificeringen en zijn blootgesteld aan fraude, ondoorzichtigheid en malversaties’, schrijft de Europese organisatie in 2012 over de noodzaak van een duidelijke standaard. Als voorbeeld beschrijft CEN de Oostenrijkse, Kroatische en Bosnische situatie. Daar is het wel gelukt een nationale standaard op te richten. ‘Begin vorig jaar is het Europese project afgeblazen’, zegt Imola Ferro van NEN. ‘Het lukte niet om iedereen op een lijn te krijgen. De discussie ging te veel over de verschillende definities van halal.’

Zolang het gaat om de vraag wat halal precies is, gaat er nooit een standaard komen, zegt certificeerder Ali-Salah. ‘Daarvoor is de moslimgemeenschap te verdeeld.’ Een keurmerk vanuit de staat zoals gebruikelijk is in islamitische landen lijkt helemaal onmogelijk. ‘Nederland ziet het niet als zijn missie om religieuze voedselstandaarden te reguleren en op te leggen vanwege de scheiding van kerk en staat’, schrijven Beckert en Musselin in hun studie.

Ramdjan denkt dat ‘het fiasco van de NEN’ niet ligt aan de verschillende interpretaties. ‘Het gaat allemaal om geld. De eerdere pogingen zijn mislukt door de zakelijke belangen van de verschillende certificeerders.’

Toch geloven zowel Ali-Salah als Ramdjan dat de moslimconsument baat heeft bij meer duidelijkheid. Ramdjan: ‘Er zou een islamitische consumentenbond moeten komen die eist dat de certificeerders open zijn over hoeveel controles ze doen en hoeveel geld ze van bedrijven vragen.’ Volgens Ali-Salah ligt de oplossing bij de overheid. ‘De moslimconsument is een burger die door de staat moet worden beschermd tegen misbruik. De overheid zou de certificeerders moeten controleren op transparantie. Ze moeten kijken of een certificeerder daadwerkelijk controles uitvoert, of het bedrijf duidelijk is over zijn definitie van halal en of het zich aan zijn eigen definitie houdt.’

Yamani van The Burgerhouse in Rotterdam ziet wel wat in dat plan. ‘Een soort afvinklijstje op het certificaat waardoor mijn klanten in een oogopslag kunnen zien hoe hun vlees geslacht is en met wat voor verdoving, dat zou een uitkomst zijn.’ <