Het duurde een tijd voor Bart De Pauw "het zelf scherp zag": hoe komen daders van grensoverschrijdend gedrag tot inkeer?
"Ik heb die vrouwen nooit bewust willen pijn doen." Dat zei televisiemaker Bart De Pauw gisteren in zijn eerste interview in 7 jaar. Het toont dat het voor plegers van grensoverschrijdend gedrag niet makkelijk is om tot schuldinzicht te komen. Hoe komen ze toch tot inkeer? En toont De Pauw in het interview voldoende schuldbesef? Forensisch therapeut Wouter Wanzeele analyseert.
Vooraf
VRT NWS heeft de voorbije maanden ook verschillende keren Bart De Pauw gecontacteerd met de vraag om een interview te geven. Hij wilde daar niet op ingaan.
"Dat horen we wel vaker", zegt Wouter Wanzeele over het 'voortschrijdend inzicht' waar televisiemaker Bart De Pauw gisteren over sprak in 'De tafel van Gert' op Play 4.
Wanzeele is forensisch therapeut en sociaal werker bij het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) in Oost-Vlaanderen. Hij komt dagelijks in contact met daders van seksueel geweld en merkt dat de behandeling op therapeutisch vlak sterk overeenstemt met plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag.
"Mensen die soortgelijke feiten plegen als De Pauw zitten vlak na de feiten vaak in een tunnelvisie en zijn een beetje vervreemd van zichzelf. Dan maken ze zichzelf initieel wijs dat ze niemand kwaad hebben gedaan."
Van tunnelvisie naar volledige verantwoordelijkheid
Die tunnelvisie zou na een tijd wel moeten veranderen in een nuchtere blik met schuldinzicht. "Na therapie of begeleiding komt er vaak het inzicht dat er veel schade is berokkend en dat de persoon zijn macht op een verkeerde manier heeft gebruikt."
Daar heeft De Pauw – 7 jaar na de feiten - ook al stappen in gezet. Dat kan Wanzeele opmaken uit het interview. Toch merkt hij dat de televisiemaker nog een weg af te leggen heeft. "Uit de taal die De Pauw gebruikt, merk ik dat hij de feiten nog gedeeltelijk minimaliseert en goedpraat."
Zo herhaalt hij meermaals dat hij maar voor een deel van de feiten veroordeeld werd en dat het soms niet over eenrichtingsverkeer ging. "Hij zit duidelijk nog in het proces om niet alleen inzicht te verwerven, maar ook de volle verantwoordelijkheid op zich te nemen."
Hoe schuldinzicht scherper krijgen?
De daden ontkennen, minimaliseren of goedpraten is vaak de eerste reactie van plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag. "Om te weten waarom ze dat doen, moeten we zoeken naar de oorzaak van die ontkenning", weet Wanzeele uit ervaring.
"Zo ontkennen ze het misschien om te vermijden dat ze belangrijke personen verliezen. Ook willen ze soms niet erkennen dat ze hun eigen idee van hun identiteit moeten bijstellen."
Geen excuses zoeken, wel intern zoeken naar oorzaak
Bart De Pauw zegt bijvoorbeeld dat hij zichzelf geen slecht mens voelt. "Op verschillende vlakken is hij dat ook niet. Maar er is ook een kant aan hem die heel schadelijk gedrag heeft gesteld. Dat valt niet altijd goed te rijmen en daardoor zal hij – net zoals andere daders – het gedrag proberen te minimaliseren."
Hij speelt de typische alcoholkaart. Terwijl er genoeg mensen zijn die alcohol drinken en niet zo'n gedrag stellen.
Ook nu nog minimaliseert De Pauw op verschillende manieren, volgens Wanzeele. "Hij speelt de typische alcoholkaart bijvoorbeeld. 'Als ik alcohol heb gedronken, ga ik verder' klinkt het dan. Terwijl er genoeg mensen zijn die alcohol drinken en niet zo'n gedrag stellen."
Alcohol vervaagt inderdaad grenzen, maar kan niet als enige oorzaak worden aangeduid. "Het toont aan dat de daders een probleem hebben waar ze aan moeten werken. Ze moeten bij zichzelf op zoek gaan naar de reden waarom ze de foute weg kiezen."
Begeleiding en therapie
Inzichten om het in de toekomst anders aan te pakken, krijgen daders vooral door begeleiding en therapie. Bij het CAW in Oost-Vlaanderen focussen ze op 3 pijlers: hervalpreventie, het verwerken van de feiten en de gevolgen daarvan en kijken wat de mogelijkheden zijn tot herstel.
"De dader moet eerst verstandelijk een inzicht krijgen in zijn eigen gedrag. Ook moet die leren kijken naar de gevolgen voor de slachtoffers om dan op een emotioneel niveau te reflecteren welke keuzes tot dat gedrag geleid hebben."
Ooit volledig schuldinzicht?
Kan een dader door begeleiding en therapie tot een compleet schuldinzicht komen? "De vraag is niet of het compleet is, maar wel of er voldoende schuldbesef is. Belangrijk daar is dat er iets verandert aan de denkwijze waardoor er in andere situaties niet opnieuw hetzelfde gedrag zou optreden."
Om dat te bereiken moet het op verschillende domeinen opnieuw goed gaan met de persoon. "Vaak heeft de dader op het moment van het seksueel grensoverschrijdend gedrag zorgen of problemen. Die aanpakken, kan al helpen. Ook liggen problemen uit het verleden vaak aan de basis. Als die verwerkt zijn, komt het schuldinzicht sneller."
De Pauw zegt meermaals dat hij het gevoel heeft dat hij aan de kant werd geschoven. Dat toont volgens Wanzeele dat de televisiemaker nog geen volledig schuldbesef heeft. "Hij zit duidelijk nog in een rouwproces."
Zelf geeft De Pauw aan dat een bemiddeling met de slachtoffers een stap vooruit zou zijn. "Dat kan inderdaad veel opbrengen voor beide partijen, maar het is belangrijk om te onderlijnen dat het niet gedwongen mag plaatsvinden."
"In zijn ondertoon merk ik dat hij verwacht dat het gesprek zal plaatsvinden, terwijl het aan de slachtoffers is om die keuze te maken. Hij moet daar zelf ook mee leren omgaan en dat verwerken, wat zij ook beslissen.”