Waar komt het extreme Antwerpse drugsgeweld vandaan?

In de nacht van zondag op maandag werden in de buurt van Park Spoor Noord in Antwerpen vijf auto’s beschadigd, vermoedelijk nadat er een granaat onder was gegooid. De ontmijningsdienst DOVO bracht maandagochtend een tweede, niet-ontplofte granaat veilig tot ontploffing. Anderhalve week eerder gingen in dezelfde buurt ook al twee auto’s in vlammen op door een aanval met granaten. De politie vond ook drie nepgranaten.

Hoewel het onderzoek nog loopt, wijst alles in de richting van het Antwerpse drugsmilieu. Al meer dan twee jaar wordt de Scheldestad overspoeld door een geweldgolf die in verband gebracht wordt met de enorme ladingen cocaïne die via de haven binnenkomen. Bovendien wordt de drugsoorlog steeds openlijker uitgevochten op straat, met granaten, dodenlijsten en semi-automatische wapens.

De Nederlandse criminoloog Henk Ferwerda, die gespecialiseerd is in georganiseerde criminaliteit, ziet veel gelijkenissen met de Amsterdamse drugsoorlog, die in 2012 escaleerde nadat een lading van 200 kilogram cocaïne was verdwenen. Sindsdien liquideerde de ‘mocro-maffia’ – een gewelddadige cocaïnebende met veel leden van Marokkaanse afkomst – meer dan 30 personen, onder wie enkele toevallige passanten en familieleden van kroongetuigen.

“Niets is zeker, maar aan het extreme geweld te zien is het waarschijnlijk dat de dadergroepen die in Amsterdam actief zijn ook achter het geweld in Antwerpen zitten”, zegt Ferwerda. “De modus operandi is gelijkaardig. In beide gevallen draait het om verdovende middelen. En laat ons wel wezen: Antwerpen ligt niet zo ver van Amsterdam. Dit soort criminaliteit kent geen grenzen.”

Handgranaten per doosje

Beide steden ondergaan de gevolgen van een machtswissel. In Amsterdam werd de onderwereld decennialang gedomineerd door de zogenaamde Hollandse netwerken. Maffialui met bijnamen als de Hakkelaar en de Dominee regeerden met ijzeren hand, maar vochten hun ruzies onderling uit. “Moorden werden uitgevoerd door professionele schutters waar u en ik weinig last van hadden”, zegt Ferwerda.

Nu is de mocro-maffia erbij gekomen. Jongelui die veel gewelddadiger zijn dan hun voorgangers en ook veel minder moeite doen om onder de radar te blijven. “Die jongeren deinzen er niet voor terug in het openbaar vuurwapens te gebruiken. Daardoor kunnen ook gewone burgers het slachtoffer worden”, stelt Ferwerda. “Bovendien schuift de grens van het geweld steeds verder op.”

In Antwerpen is het volgens critici maar een kwestie van tijd voor er onschuldige burgerslachtoffers vallen. “De bereidheid om zware illegale wapens te gebruiken, neemt in ieder geval toe”, zegt de Nederlandse criminoloog. “Bovendien zijn ze steeds makkelijker verkrijgbaar. Handgranaten worden per doosje verkocht, voor een scherpe prijs.”

Wat kunnen we de komende jaren nog verwachten? En hoe pakken we het het best aan?

Volgens de Nederlandse misdaadjournalist Paul Vugts, die de Amsterdamse drugsoorlog al jaren volgt voor Het Parool, moeten we niet te gauw hopen op vrede. “Bij ons was het een tijdje rustig, maar afgelopen weekend is toch weer een Turkse drugscrimineel en zijn 17-jarige dochter neergeschoten. Ze zouden het hebben overleefd omdat het wapen haperde.”

Ferwerda stelt vast dat een aantal vetes in het drugsmilieu nog niet is opgelost. “Ik denk vaak: nu hebben we het ergste wel gehad. Maar dan worden we toch weer verrast.”

Groter dan verwacht

Qua aanpak kan Antwerpen wel wat leren uit de fouten van Amsterdam. “In Nederland hebben we de handhaving te lang gericht op de Hollandse netwerken, waardoor de politie veel minder zicht had op de ontwikkeling van de mocro-maffia. Plotseling word je dan geconfronteerd met iets wat veel groter blijkt te zijn dan verwacht”, zegt Ferwerda. “Er wordt nu een inhaalbeweging gemaakt, maar dat kost veel capaciteit.”

Volgens Vugts begint alles met een betere beveiliging van de Antwerpse haven. Die is vanwege haar geografische spreiding zo lek als een zeef. “Maar de overheid moet ook de onderliggende structuren van grote organisaties verstoren”, zegt hij. “Dat betekent niet alleen strijden tegen containers met drugs, maar ook tegen witwasserij en malafide ondernemingen.”

Als burgemeester is dat bijzonder lastig. “Veel malafide organisaties zijn steenrijk. Bovendien moet je constant schipperen, want soms lokt een ingreep net extra geweld uit in plaats van het op te lossen”, zegt Vugts. In Amsterdam werden coffeeshops bijvoorbeeld automatisch gesloten door het stadsbestuur als ze werden beschoten. “Op den duur bleken concurrenten gewoon aanvallers op elkaar af te sturen. Daarom bekijkt het stadsbestuur nu geval per geval.”

In Antwerpen werd de buurt rond Park Spoor Noord alvast grondig  gesweept met de hulp van een explosievenhond. Intussen loopt er ook een onderzoek naar eerdere incidenten met (nep)granaten, en de mogelijke linken met het drugsmilieu. Daarin zouden al enkele arrestaties hebben plaatsgevonden, maar het parket communiceert voorlopig niet over de zaak.