‘Noorderzon’: Een literaire komedie met een boodschap, warempel

Het is en blijft een opvallend verschil tussen films en de literatuur: waar het in de bioscoop en op het televisiescherm wemelt van de zogeheten komedies – romantische komedies, actiekomedies, puberale grap-en-grolprenten et cetera –, daar is het aantal humoristische romans dat er verschijnt of in de loop der tijden klassiek is geworden veeleer gering te noemen. Alsof het kijkpubliek voor een groot deel bestaat uit olijke lieden die niets liever doen dan met harde hand zichzelf de dijen te bekletsen, maar lezers daarentegen bijna per definitie pruilerige zuurpruimen zijn.

Een opbeurende gedachte of vaststelling is dit uiteraard niet, weshalve wij ons zeer gelukkig mogen prijzen dat er nog schrijvers bestaan als Patrick deWitt, wiens westernkomedie The Sisters Brothers op dit moment overigens, als om het bovenstaande te staven, in filmvorm bij pers en publiek merkelijk hogere ogen lijkt te gooien dan het boek zelf ooit deed. Het lijkt hem niet te kunnen deren, en in zijn vierde boek, Noorderzon. Een tragische zedenschets, trekt de 43-jarige Canadees resoluter dan ooit de kaart van de humor.

Hoofdfiguren van de roman zijn de excentrieke en ook op hogere leeftijd nog steeds aantrekkelijke weduwe Frances Price, die in de bon monde van New York eertijds een legendarische status verwierf door op een dag het lijk van haar man aan te treffen – zijn hart was ontploft ‘als een verdomde handgranaat’ – en vervolgens eerst enkele dagen van een skivakantie te genieten alvorens de rest van de wereld van haar vondst op de hoogte te brengen, en haar Malcolm geheten zoon van 32.

Een heks geneukt

Laatst­genoemde is een eersteklas luiaard die het zijn min-of-meer-vriendin Susan doet toeschijnen dat hij elke keer dat ze hem ziet 2,5 kilo verzwaard is, en die bij wijze van antwoord op haar vaststelling dat hij er verschrikkelijk uitziet zijn aangezicht bekijkt in een opgeheven lepel en op basis van zijn daarin aangetroffen spiegelbeeld meent te kunnen concluderen: “Toch heb ik wel iets.” Zij: “Hoe zou je jezelf omschrijven?” Hij: “Ik geloof niet dat ik die moeite zou nemen.”

Het grootste probleem tussen Susan en Malcolm is echter Frances, met wie Malcolm, nadat zij hem ooit bevrijdde uit de kostschool waar zij hem eerder zelf had heen gestuurd, een bijna symbiotische band heeft ontwikkeld en die geen groter plezier schijnt te kennen dan Susan te kleineren. Het probleem wordt er niet kleiner op, natuurlijk, wanneer moeder en zoon ten gevolge van hun – vooral moeders – ongebreidelde spilzucht (“Ze kocht huizen in steden die ze niet eens wenste te bezoeken, ze schonk bizarre bedragen aan goede doelen die ze niet nader kon benoemen”) en hun daaruit voortvloeiende faillissement de vlucht moeten nemen naar het Parijse appartement van Frances’ beste en ook enige vriendin. Ze nemen een tas met 170.000 euro in contanten mee, alsmede de kater waarin de ziel van Frances’ overleden echtgenoot huist – maar Susan laten zij ontredderd achter.

Hoe het allemaal afloopt, leest u natuurlijk zelf wel, en overigens geldt voor literaire komedies misschien nog wel in veel sterkere mate wat sowieso geldt voor romans en trouwens ook voor kunst in het algemeen: dat het stijl, toon en vorm zijn die – veel meer dan het verhaalde, uitgebeelde of tot verklanking gebrachte – de doorslag geven wat betreft de kwaliteit van een en ander. Noorderzon moet het voornamelijk hebben van deWitts talent voor dialogen, en wellicht hebt u dan ook genoeg aan het volgende conversatiefragment om er achter te komen of deze roman iets voor u is: “‘Op de boot hiernaartoe heeft Malcolm een heks geneukt,’ vertelde ze Mme Reynard. ‘Wat enig,’ zei Mme Reynard, en ze gaf een klopje op Malcolms knie.”

Ongecompliceerd plezier

Maar vooral is Noorderzon zo geslaagd omdat al deze gein – en soms ook, toegegeven, ongein – slechts zelden een vrijblijvende indruk maakt op de lezer. Zeker naarmate de roman vordert, ontpopt hij zich namelijk, in weerwil van de toenemende tragische gebeurtenissen erin, tot een regelrechte ode aan ‘het ijzingwekkende spektakelstuk dat leven heet’. Tot een roman met een boodschap zelfs, zoals het warempel bij momenten lijkt. En de boodschap luidt: schaam je maar liever niet om ‘de schamele inhoud van je hart’ en om het feit dat je stiekem nog steeds een kind bent dat volwassen gedrag louter na-aapt. Schaam je maar liever niet en vind ongecompliceerd plezier in het verslinden van romans als Noorderzon.

Patrick deWitt, Noorderzon. Een tragische zedenschets, Nijgh & Van Ditmar, 224p., 20,99 euro.