"Je blik vernauwt, je bent alleen nog bezig met het in leven houden van je gezin": dit doet hongersnood met een bevolking

Door de escalatie van het geweld tussen Hamas en het Israëlische leger is het landbouw- en voedselsysteem in de Gazastrook bijna volledig ingestort. Als de situatie er niet snel verbetert, dreigen zo'n half miljoen mensen in het noorden van Gaza in de hoogste schaal voor hongersnood te belanden. 

De gevolgen daarvan zijn niet te overzien. "Hongersnood doet heel veel met mensen", schetst Thea Hilhorst in De Ochtend op Radio 1. De hoogleraar aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam voert onderzoek naar humanitaire rampen wereldwijd en naar de inzet van hongersnood als oorlogswapen.

"Honger doet veel met hun gezondheid, want mensen bezwijken aan honger of aan andere ziektes omdat ze daar meer vatbaar voor zijn." Ook de samenleving in zijn geheel heeft eronder te lijden. Er steken ook sociale symptomen de kop op.

"Er zijn 5 fasen. In de eerste loopt alles zoals het hoort, in de tweede en derde is er ondervoeding maar kan de samenleving nog enigszins functioneren. Mensen houden rekening met elkaar: als je buurman niets te eten heeft, deel je je voedselpakket."

In de vierde fase, waarin de volledige Gazastrook zich momenteel bevindt, kantelt die ingesteldheid. "Je blik vernauwt, je bent alleen nog maar bezig met het in leven houden van je eigen gezin, koste wat het kost. Dat verklaart waarom we vechtpartijen bij voedselbedelingen zien. U en ik zouden dat in zo'n situatie ook doen", stelt Hilhorst.

Precies daarom hekelt de hoogleraar Humanitaire Studies de reactie van Israël. "Er zijn chaotische taferelen, dus ze laten minder vrachtwagens en voedsel toe. Terwijl de redenering net zou moeten zijn om meer vrachtwagens toe te laten, zodat de chaos kan stoppen."

Intussen klinkt de kritiek op Israël steeds luider. Josep Borrell, de Hoge vertegenwoordiger van de Europese Unie voor Buitenlandse Zaken, spreekt over het "inzetten van hongersnood als oorlogswapen". António Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, heeft het over een ramp die door mensen is gecreëerd. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken onderstreept de noodzaak om meer humanitaire hulp binnen te krijgen in de Palestijnse kuststrook.

Hilhorst hoopt dat hiermee het tij zal keren. "Grote spelers bleven Israël uit de wind zetten, maar dat lijkt te veranderen. Dat moet ook, want Israël duikt weg voor de verantwoordelijkheid die het als bezetter heeft. Dat doet het – om het plat uit te drukken – met smoesjes: er is chaos, er is dit, er is dat, het komt allemaal door Hamas. Inmiddels is bijna iedereen het erover eens dat de oorzaak bij Israël ligt."

Internationale druk ten spijt houdt premier Benjamin Netanyahu voorlopig hardnekkig vol. "Uiteindelijk moet het tot een ultimatum komen. Van de Verenigde Staten is dat moeilijk te verwachten in een verkiezingsjaar, maar het zou veel uitmaken als Europa die stap al wil nemen. Het moet zeggen: 'Als je nu geen staakt-het-vuren invoert, de grenzen opent en een hongersnood afremt, stoppen we met steun'. Ik denk dat het de enige druk is die het land kan horen."

Om de Palestijnse bevolking in Gaza een hart onder de riem te steken, gaat Hilhorst volgende week in hongerstaking.

"Het heeft ook veel te maken met de opstelling van mijn eigen regering. De Nederlandse overheid blijft – misschien wel het meest halsstarrig van allemaal – Israël verdedigen. Ik hoop dat ook hier het tij gaat keren, en wil dat bespoedigen door met groepen mensen de hele week – tijdens de Goede Week – niet te eten."