Keert na de wolf ook de lynx terug in onze bossen? ‘De lynx is minder polariserend dan de wolf’

“Geen lynx te zien”, zegt Cécile Lesire wanneer ze via haar tablet de beelden bekijkt die de wildcamera in het bos heeft gemaakt. Er klinkt geen spoor van teleurstelling in haar stem. Lesire is lynxdeskundige voor het Nationaal Park van de Semois-vallei en ze had niet anders verwacht. Slechts één lynx leeft er momenteel in dit prachtige gebied rond Bouillon - een mannetje van ongeveer vijf jaar oud - en dus is het logisch dat hij zelden waarneembaar is.

Sinds de lynx in 2020 voor het eerst werd vastgelegd op een wildcamera, en in 2021 nog twee keer, weet men zeker dat het dier niet op doortocht was, maar zich gevestigd heeft in de Semois-vallei. Hoe en waarom het dier hier is beland, blijft evenwel een raadsel. Misschien is het uitgezet, misschien is het hier op eigen initiatief geraakt. Maar dat zou bijzonder zijn, want de dichtstbijzijnde lynxenpopulaties bevinden zich op 180 kilometer (in de Vogezen en het Paltserwoud tussen Frankrijk en Duitsland) en op 400 kilometer (in Harzgebergte in Midden-Duitsland), terwijl een lynx zelden zulke grote afstanden aflegt.

De Euraziatische lynx is na de bruine beer en de grijze wolf het grootste roofdier in Europa, en spreekt van die drie misschien wel het meest tot de verbeelding. Niet alleen omdat hij zich amper laat zien, ook wegens zijn verschijning. De lynx heeft een dikke vacht met telkens een uniek vlekkenpatroon en behoort tot de katachtigen, maar is even groot als een herdershond of een ree. Op zijn driehoekige oren staan zwarte kwastjes, zijn korte staart eindigt steevast in een zwarte vlek, en rond zijn kop heeft hij bakkebaarden.

Kenmerken van de lynx

Driehoekige oren

met zwarte kwastjes

Korte staart (15-25cm)

met zwarte punt

Gemiddeld 65cm hoog

Gemiddeld 65cm hoog

Lange

bakke-

baarden

Lange

bakke-

baarden

70 tot 130 cm lang

Gewicht:

vrouwen

16-18 kg

mannen

21-25 kg

Kenmerken van de lynx

Driehoekige oren

met zwarte kwastjes

Korte staart (15-25cm)

met zwarte punt

Gewicht:

vrouwen

16-18 kg

mannen

21-25 kg

Gemiddeld 65cm hoog

Gemiddeld 65cm hoog

Lange

bakke-

baarden

70 tot 130 cm lang

70 tot 130 cm lang

Het roofdier verkiest uitgestrekte, aaneengesloten bossen die niet al te netjes zijn: afgeknakte takken, omgevallen bomen, rotsen en dichte struiken bieden beschutting om uit te rusten en zijn voor hem perfect om potentiële prooien te observeren. De kans dat er in Vlaanderen ooit opnieuw een lynx zal leven, is dus erg klein.

Tot de middeleeuwen kwam de lynx in heel Europa voor, maar hij verdween bijna volledig door enerzijds het verlies van zijn leefgebied, met name dichte bossen, en anderzijds door overbejaging van zowel hemzelf als van zijn prooidieren, zoals reeën. Samen met het Nationaal Park van de Semois-vallei probeert natuurbeschermingsorganisatie WWF daarom de weg vrij te maken voor meer lynxen in ons land.

Aan de Humboldt-universiteit van Berlijn werd gevraagd om te onderzoeken welke Belgische gebieden het meest geschikt zijn voor de lynx, en hoeveel lynxen ons land zou kunnen huisvesten. Corentin Rousseau, programmabeheerder bij WWF: “Uit die studie blijkt dat het westen van de Ardennen en de Eifel zeer geschikte gebieden zijn, en dat in België 75 lynxen zouden kunnen leven.”

Maar waarom is het nodig om opnieuw een lynxenpopulatie in België te hebben? “De lynx is als toppredator een echte keystone species”, zegt Olivier Honnay, hoogleraar in de conservatiebiologie en landbouwecologie aan de KU Leuven. “Hij vervult belangrijke ecologische functies die een groot effect hebben op de andere soorten in zijn leefgebied en op de structuur van dat gebied. Zo is hij een belangrijke predator van de vos, en meer predatie op de vos leidt tot hogere populaties van kleinere knaagdieren.

“De lynx jaagt ook op reeën en jonge edelherten. Die dieren zorgen door overbegrazing soms voor problemen met de verjonging van bos. Een verhoogde predatie op reeën en herten leidt dus tot betere bosverjonging. Door de aanwezigheid van de lynx zullen grote herbivoren hun gedrag ook gaan wijzigen en minder lang op dezelfde plaats blijven, waardoor er meer ruimtelijke variatie in de structuur van bossen komt en dus een hogere biodiversiteit.”

Eén lynx is uiteraard onvoldoende om voor meer biodiversiteit te zorgen. De vraag is alleen hoe een populatie lynxen in ons land tot stand moet komen. Vrouwelijke lynxen leggen nog veel minder grote afstanden af dan de mannetjes. Niet alleen is de kans dus klein dat de lynx in de Semois-vallei ooit het gezelschap krijgt van een vrouwelijke soortgenoot, het is ook onwaarschijnlijk dat er zich via één koppel lynxen een levensvatbare populatie lynxen zal ontwikkelen in ons land.

En dus wordt nagedacht over herintroductie van de lynx , oftewel het uitzetten van het dier. Maar daar is eerst een draagvlak voor nodig, zegt het WWF. Dat draagvlak lijkt op dit moment wel groter te zijn dan bij de wolf, omdat de nadelen voor de mens veel kleiner zijn. “De wolf is veel meer dan de lynx geneigd om het cultuurlandschap te delen met de mens”, zegt Pepijn T’Hooft, programmabeheerder bij WWF. “Terwijl de wolf er niet voor terugdeinst om ’s nachts vee aan te vallen dat onbeschermd in de wei staat, zal de lynx dat vermijden. Bij sommige jagers leeft ook de ongerustheid dat de lynx een concurrent voor hen is, maar uit studies blijkt dat die vrees onterecht is. Het aantal reeën om op te jagen daalt niet drastisch door de aanwezigheid van de lynx. Bij de Waalse stakeholders merken we dat er dus anders naar de lynx gekeken wordt dan naar de wolf. De lynx is duidelijk minder polariserend.”

Herintroductie van de lynx is volgens Olivier Honnay zeker een gerechtvaardigde piste. “In Polen, Zwitserland, Slovenië, Duitsland, Kroatië, Frankrijk, Italië en Tsjechië werd de lynx al geherintroduceerd. Waarom dan ook niet in de Ardennen? Er is voldoende leefgebied. Om de biodiversiteit te herstellen zullen we sowieso veel meer aan herintroducties moeten doen. Niet alleen van dieren, ook van planten. Het klassieke natuurbeheer is hier veel te conservatief in. Die terughoudendheid staat niet in verhouding tot de enorme verarming van de biodiversiteit in onze regio’s vandaag de dag.”