Advocaat: "Wet werd gewoon toegepast in zaak Kitty Van Nieuwenhuysen"
Noureddine Cheikhni, een van de moordenaars van agente Kitty Van Nieuwenhuysen, krijgt een enkelband. Hij zat een derde van zijn celstraf van 30 jaar uit. Haar ouders en de politievakbonden zijn verbolgen. "Toch paste de strafuitvoeringsrechtbank weloverwogen de wet toe", zegt John Maes, voorzitter van de commissie strafrecht van de Vlaamse Balies.
De politievakbonden noemen de enkelband voor Cheikhni een kaakslag, Van Nieuwenhuysens ouders voelen zich vernederd door justitie...
John Maes: “De strafuitvoeringsrechtbank paste de wet toe en besliste weloverwogen en zeker niet lichtzinnig om deze maatregel te nemen. Ik begrijp wel dat de mensen aan de andere kant – de nabestaanden en de collega’s – menen dat het elektronische toezicht na tien jaar te vlug lijkt toegekend. Maar na vijftien jaar zou, gezien hun leed, misschien ook nog te vlug zijn.
"Hun reactie is emotioneel zeer begrijpelijk. Aan de andere kant zet onze wetgeving in op een systeem waarbij daders geleidelijk kunnen terugkeren naar de samenleving.”
Wat voorafging
Een politiepatrouille werd in de nacht van 3 op 4 december 2007 opgeroepen voor een autodiefstal in Lot. Eens ter plaatse werden de agenten meteen onder vuur genomen. Agente Kitty Van Nieuwenhuysen (23) kwam om, haar collega Peter Van Stalle (27) en de auto-eigenaar raakten zwaargewond. De drie verdachten, Hassan Iasir, Galip Kurum en Nourredine Cheikhni, werden in maart 2011 door het Brusselse Hof van Assisen veroordeeld tot dertig jaar cel. Cheikhni zal nu vrijkomen met een elektronische enkelband.
De wet was toch strenger geworden?
“Na de vervroegde vrijlating van Michelle Martin, partner en medeplichtige van de kindermoordenaar Marc Dutroux, is de wet in 2013 inderdaad verstrengd. Iemand die dertig jaar celstraf krijgt, moet sindsdien minstens de helft van zijn straf uitzitten voor hij in aanmerking komt voor elektronisch toezicht, wat meestal gevolgd wordt door een voorwaardelijke invrijheidstelling.
"We laten sindsdien ook drie rechters beslissen, wat ook nu is gebeurd. Maar omdat de dader in 2011 is veroordeeld, valt hij nog onder de oude wet inzake strafuitvoering. Sowieso leidt de huidige wet tot vreemde situaties, want iemand die nu 29 jaar cel krijgt, mag vrijkomen na één derde, en iemand die dertig jaar krijgt pas na de helft.”
'Als je op een blauwe maandag in een brief moet lezen dat de moordenaar van je dochter vrijkomt, is dat natuurlijk een klap in het gezicht'
Kunnen nabestaanden in de strafuitvoeringsrechtbank beroep aantekenen?
“Nee, en dat is principieel. Een burgerlijke partij heeft zelfs al tijdens het proces geen inbreng in de strafmaat, omdat het monopolie daarover toekomt aan het Openbaar Ministerie. Slachtoffers en hun nabestaanden mogen alleen pleiten tijdens de schuldvraag.
"Die regeling is begrijpelijk, omdat voor slachtoffers in 99 procent van de zaken alleen de zwaarste straf volstaat om hun leed te erkennen.
"Als later vervroegde vrijlating in zicht komt, kunnen ze wel gehoord worden door de strafuitvoeringsrechtbank. Dat moeten ze vooraf laten weten. Ze hebben ook dan geen vetorecht, maar kunnen bijvoorbeeld wel te kennen geven dat ze bepaalde voorwaarden wenselijk achten, zoals een verbod voor de dader om in hun provincie te wonen of contact te leggen.
"Maar als de drie rechters eenmaal beslist hebben, kan niemand beroep aantekenen, ook de dader niet als hij wordt afgewezen.”
Weegt de moord op een agent(e) in functie niet zwaarder door?
“De hoogte van de straf en de uitvoering zijn gescheiden zaken. Het is perfect mogelijk dat sommige omstandigheden, zoals de moord op een politievrouw in functie, meespelen bij een assisenrechter om dader(s) een hogere straf op te leggen. In de strafuitvoering daarentegen is iedereen gelijk. De afweging is dan of de persoon in kwestie voldoende is geëvolueerd om opnieuw in de maatschappij te worden opgenomen.”
'Als er iets beter moet, dan is het dat de justitie de slachtoffers vooral menselijker moet inlichten'
Hoe kan de strafuitvoeringsrechtbank volgens u de rechten van slachtoffer(s) of nabestaanden en dader(s) beter verzoenen dan nu soms gebeurt?
“Dat is de vraag. Het is volgens mij géén goed idee om slachtoffers meer te betrekken bij de beslissing over de strafuitvoering, maar het is wel heel belangrijk dat ze weten wat, hoe en waarom er wordt beslist.
"Ik begreep dat de ouders van Kitty Van Nieuwenhuyzen geen raadsman meer hadden, wat jammer is, want dan hadden ze iemand die hen kon vertegenwoordigen en begeleiden. Het is zeer emotioneel als er in zo’n procedure geen derde partij is die afstand neemt. Als er iets beter moet, dan is het dat de justitie de slachtoffers vooral menselijker moet inlichten.”
En nu gebeurt dat onpersoonlijk, per ambtelijke brief?
“Helaas nog altijd, ja. Als je op een blauwe maandag in een brief moet lezen dat de moordenaar van je dochter vrijkomt, is dat natuurlijk een klap in het gezicht. Als je vooraf, en niet post factum, geïnformeerd wordt door iemand die met empathie tegenover je zit, kom je in een heel ander verhaal terecht. Dan val je niet uit de lucht en kun je emotioneel worden voorbereid. Onze justitie moet een menselijker gelaat krijgen, en dat blijft haar eeuwige uitdaging.”
Wat moeten onze politici nu concreet doen?
“Ik hoop dat onze politiek de moed heeft uit te leggen dat het huidige systeem verdedigbaar is, omdat – behalve een paar blijvend gevaarlijke enkelingen – de meeste gedetineerden zich voorwaardelijk en geleidelijk aan kunnen reïntegreren in onze samenleving.
"Want wat is het alternatief? Opsluiten en de sleutel weggooien gedurende dertig jaar? Als we dat zouden doen, moeten we de vraag stellen wat voor soort mensen uit de gevangenis komen. Gedetineerden zonder perspectief hebben geen zin in resocialisering. Net dan zijn ze soms gevaarlijker.”