CLB's krijgen 40 procent meer vragen over mentaal welzijn bij scholieren: "Onvoldoende capaciteit om snel te kunnen antwoorden"
De afgelopen 5 jaar is het aantal vragen over mentaal welzijn bij de Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB's) met 40 procent gestegen. Het gaat dan bijvoorbeeld over leerlingen met sociale angsten, depressieve gevoelens of schoolfobie. Ook het aantal meldingen van verontrustende thuissituaties neemt toe. "Er kruipt veel tijd in overbruggingshulp door lange wachtlijsten waardoor we onvoldoende tijd kunnen vrijmaken voor andere hulpvragen."
Het 'goede' nieuws? Vergeleken met de coronacrisis kloppen minder jongeren aan bij het CLB voor vragen over sociale angsten, depressieve gevoelens of andere vragen over welbevinden. Maar vergelijken we met precoronaschooljaar 2018-2019, dan zien we op 5 jaar tijd een stijging van 40 procent. Dat blijkt uit het jaarverslag van de CLB's van de verschillende onderwijsnetten.
"Covid heeft een versterkend effect gehad", legt Lotte Meulewaeter, directeur van de GO! CLB's, uit. "Nadien is het aantal vragen over emotionele ontwikkeling en welbevinden gedaald, maar toch nog erg hoog in vergelijking met de jaren vóór de coronacrisis. De vragen die we krijgen worden bovendien complexer en leerlingen komen al op jongere leeftijd tot bij ons."
"Het is een goede evolutie dat hulpvragen vroeger gesteld worden, maar er is vaak onvoldoende capaciteit om daar snel op te antwoorden", gaat Meulewaeter voort. "Zo blijven hulpvragen soms liggen en kunnen ze escaleren."
Meer meldingen van verontrustende thuissituaties
In 5 jaar tijd is ook het aantal leerlingen uit een verontrustende thuissituatie dat de weg vond naar het CLB sterk toegenomen. Het gaat om de helft meer leerlingen dan 5 jaar geleden.
Vaak zijn er wachtlijsten voor deze kinderen en jongeren en moet het CLB veel tijd steken in overbruggingshulp, ervaart Meulewaeter. "We zien dat er vandaag heel veel aandacht gaat naar verontrustende, complexe thuissituaties. Dat betekent dat we onvoldoende tijd kunnen vrijmaken voor bijvoorbeeld jongeren met depressieve gevoelens, bij wie het zelfvertrouwen ontbreekt of bij wie sprake is van bijvoorbeeld faalangst of schoolfobie", klinkt het. "Ze hebben vragen waarvoor er ook wachtlijsten zijn in de jeugdhulpverlening en moeten vaak jaren wachten op de juiste hulp."
Moeizame zoektocht
Een van die leerlingen is Eefje (14). Ze kampt met een aangeboren angstafwijking en krijgt sinds haar vijf jaar begeleiding van een psycholoog. Na pestgedrag op de lagere school belandt ze rond haar tiende in een depressie. Tijdens de coronacrisis krijgt ze medicatie en online begeleiding van een psychiater, maar de overstap nadien naar een middelbare school verloopt moeizaam.
Eefje vindt geen aansluiting met haar klasgenoten en er is veel stress om elke dag naar school te gaan. Uiteindelijk crasht ze en werkt ze haar eerste middelbaar af via thuisonderwijs. Na één dag in het tweede middelbaar crasht ze opnieuw.
Het is verschrikkelijk om te zien dat je kind niet de zorg krijgt die voor haar noodzakelijk is
Met de hulp van het CLB krijgt Eefje tijdelijk onderwijs aan huis en kan ze op een zorgboerderij terecht. De psychiater raadt aan om haar op een wachtlijst te zetten voor psychiatrisch ziekenhuis De Kaap, waar ze gespecialiseerd zijn in werken met jongeren die uit angst weigeren naar school te gaan. Na een dik halfjaar kan Eefje er terecht.
Wat is schoolweigering of schoolangst?
Het idee om naar school te gaan, brengt voor sommige jongeren zowel fysieke als mentale klachten teweeg zoals paniekaanvallen, misselijkheid, hoofdpijn en buikpijn. De klachten verminderen als de jongere thuisblijft. De jongere wil wel - net zoals zijn ouders - graag naar school gaan, maar het lukt niet.
In Vlaanderen zijn er geen cijfers beschikbaar over het aantal jongeren dat uit angst weigert naar school te gaan. Vaak maakt schoolangst deel uit van bijvoorbeeld een andere diagnose zoals een andere angststoornis, autismespectrumstoornis of ADHD. Internationale cijfers spreken van 1 tot 5 procent van de leerlingen.
"Tot dan was het een heel belastende periode voor ons gezin", vertelt haar moeder Marjolein. "Het voelde aan als overleven en heel erg zoeken naar de juiste ondersteuning. Het is verschrikkelijk om te zien dat je kind niet de zorg krijgt die voor haar noodzakelijk is."
Beterschap
In de leefgroep vindt Eefje steun bij haar lotgenoten, en met de juiste begeleiding gaat het ondertussen beter. Al is het nog een vraagteken of ze ooit opnieuw de stap naar school kan zetten. Met een leerkracht van de ziekenhuisschool werkt ze schoolopdrachten af en hoopt ze ooit een diploma te behalen waarmee ze met jonge kinderen mag werken.
Mijn andere dochter heeft het syndroom van Down en wordt veel meer aanvaard door de maatschappij omdat dat veel zichtbaarder is dan psychisch lijden
Daar is ze erg goed in, en het helpt dat jonge kinderen geen hard oordeel klaar hebben. "Want er is veel onbegrip", merkt Marjolein. "We krijgen te horen dat we niet streng genoeg zijn voor haar, dat ze flauw is dat ze niet met de stress van het leven om kan. Maar elke ouder die een kind heeft dat naar school weigert te gaan, weet dat het zo eenvoudig niet is."
"Mijn andere dochter heeft het syndroom van Down en wordt veel meer aanvaard door de maatschappij omdat dat veel zichtbaarder is dan psychisch lijden", gaat Marjolein voort. "Heel jammer."
Lotte Meulewaeter van het GO! ziet het verhaal van Eefje en de jaarcijfers van het CLB als een signaal om opnieuw veel meer preventief aan de slag te gaan en een luisterend oor te bieden zodra er signalen zijn van mogelijke problemen. "Als er meer ruimte komt voor die preventieve aanpak, heb ik er vertrouwen in dat we op lange termijn die cijfers opnieuw naar beneden kunnen krijgen."