Michel I/II: sociaal-economische herstelregering die onherstelbaar beschadigd raakte

"Jobs, jobs, jobs”: het was het mantra van premier Charles Michel (MR), de leider van de eerste federale regering zonder socialisten in ruim 25 jaar. Als invloedrijkste partij had de N-VA haar communautaire wensen laten vallen. De partij engageerde zich nu in "een sociaaleconomische herstelregering". Meer mensen aan het werk betekent minder geld voor bijvoorbeeld werkloosheidsuitkeringen, luidde de redenering. Michel I komt meteen verrassend uit de hoek en trekt de wettelijke pensioenleeftijd op tot 67 tegen 2030.

De nieuwe Zweedse coalitie - waarbij blauw verwijst naar de liberalen, geel naar N-VA en het kruis naar CD&V – wil naar eigen zeggen meer fiscale rechtvaardigheid. Via een taxshift komen er minder belastingen op arbeid en bedrijven en méér belastingen op kapitaal en consumptie. De vennootschapsbelasting wordt verlaagd en als tegengewicht komt er een taks op effectenrekeningen.

De economie groeit en er komen meer jobs, maar Michel I krijgt het verwijt een regering voor de rijken te zijn. CD&V, het zelfverklaarde sociale gezicht van de regering, komt nooit echt uit de Zweedse verf. 

Er komen inderdaad banen bij: ruim 220.000 volgens Michel, al is het niet altijd duidelijk of dat door het regeringsbeleid dan wel door de wereldwijde groei van de economie is.

De regering wil komaf maken met de begrotingstekorten veroorzaakt door die verfoeilijke socialisten, want die hadden alleen maar geld over de balk gegooid en lasten naar de volgende generaties doorgeschoven. “Financiële hygiëne” heet dat, en het zou worden gerealiseerd door minder uit te geven. De begroting voor 2018 zal in evenwicht zijn, luidt het.

Er komt ook een indexsprong, een maatregel om de concurrentiekracht van de ondernemingen die loontrekkenden 2 procent opslag kost.

De bezuinigingen leiden tot sociaal protest. Volgens het Europese vakbondsinstituut ETUI is het van het begin van de jaren 90 geleden dat er nog zoveel sociaal protest tegen een federale regering is. Bovendien blijkt vorig jaar dat er nog altijd een begrotingstekort is en ook voor dit jaar wordt een tekort verwacht.

De tekorten zijn inderdaad minder groot dan enkele jaren geleden, maar we zijn er nog bijlange niet. De Belgische staatsschuld staat nu op ruim 454 miljard euro en blijft oplopen.

“Het begrotingstekort in België zou opgelost zijn als er relatief evenveel Walen en Brusselaars zouden werken als Vlamingen”, reageert minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) in november vorig jaar, net voor de val van de regering.

De Zweedse coalitie wordt ook kamikazecoalitie genoemd, met de MR als enige Franstalige partij in de rol van kamikazepiloot. Na enkele maanden volgt het weinig flatterende etiket “kibbelkabinet”. Allemaal termen die aangeven dat het pad van Michel I niet over rozen gaat

Vooral CD&V en N-VA komen tegenover elkaar te staan. Vicepremier Kris Peeters (CD&V) gaat geregeld op de hervormingsrem staan, maar vindt weinig begrip bij N-VA en Open VLD. Peeters probeert een meerwaardebelasting aan de taxshift te koppelen, maar stuit op verzet.

N-VA en Open VLD tonen zich koele minnaars van het sociaal overleg, dat Peeters net erg belangrijk vindt. Dat overleg gaat niet alleen over eventuele loonsverhogingen, maar moet ter compensatie van de verhoging van de pensioenleeftijd ook een lijst van zware beroepen opstellen waarvan werknemers wél vroeger met pensioen kunnen. De N-VA-eis om de werkloosheid te beperken in de tijd komt het sociaal overleg niet ten goede.

Ook het Arco-dossier leidt tot wrijvingen. Kris Peeters (CD&V) blijft hameren op een regeling voor de onfortuinlijke coöperanten, vaak nauw verbonden met de christelijke zuil. Zijn N-VA-collega van Financiën Johan Van Overtveldt is niet enthousiast: zijn partij wil niet dat de belastingbetaler opdraait voor fouten gemaakt bij een instelling in de christelijke zuil.  

De aanslagen van 22 maart 2016 plaatsen Michel I voor grote uitdagingen: hoe maken we ons land veiliger? Militairen worden de straat op gestuurd, er komt een Kanaalplan om geradicaliseerde moslims in Brussel aan te pakken en er komen extra middelen voor deradicalisering.

De terreurdreiging neemt inderdaad af. Vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) klopt zich op de borst als architect van “law and order”, maar over de eenmaking van de Brusselse politiezones moet hij in het zand bijten. Desondanks bouwt hij zich een reputatie van gedegen bestuurder op.

Vorig jaar komt minister van Defensie Steven Vandeput (N-VA) in het oog van een storm terecht in verband met de aanbestedingsprocedure voor de vervanging van de F16-gevechtsvliegtuigen, waarbij niet alles volgens het boekje zou zijn verlopen. Vandeput houdt stand en krijgt zijn dossier er uiteindelijk door. De oppositie moet knarsetandend toekijken. 

Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) werkt zich geregeld in de kijker - vaak via sociale media - met stoere uitspraken over illegale migratie, transmigranten en terugkeerbeleid. 

Een paar keer laat hij een steek vallen. Zo wordt hij eind 2017 verweten afgewezen asielzoekers terug te sturen naar de folterkamers in Soedan, hoewel het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen daarvoor geen bewijzen kan vinden. Hoewel hij vaak verweten wordt de populistische toer op te gaan, houdt Francken stand als een van de N-VA-sterkhouders van de regering. Zijn controversiële tweets wekken wel vaak verontwaardiging en ergernis op.

Eind vorig jaar overspeelt de N-VA haar hand. Hoewel de diensten van Francken gedurende twee jaar mee hebben onderhandeld over het VN-migratiepact keert de partij zich af van dit “Marrakech-pact”, dat trouwens niet-bindend is. Een waarschuwing tegen ongebreidelde migratie of een politiek-strategisch "no pasarán"? In elk geval trekt de N-VA zich terug uit de regering. Premier Charles Michel moet verder met zijn eigen MR, Open VLD en CD&V.

De “dash” was al een tijdje weg uit de regeringsploeg, nu is ook de regering zelf weg. Michel kan naar Marrakech om aan te kondigen dat ons land het migratiepact goedkeurt.”België zal aan de juiste kant van de geschiedenis staan”, zegt hij. Bij de N-VA luisteren ze met een zuur gezicht. 

Omdat Michel niet langer kan rekenen op een meerderheid in het parlement ziet hij zich na 10 dagen genoodzaakt om naar de koning te gaan. Die aanvaardt het ontslag van de regering: Michel II wordt een regering in lopende zaken die toch nog een aantal onafgewerkte dossiers van Michel I erdoor probeert te drukken. Daarvoor probeert ze dossier per dossier een meerderheid in het parlement te zoeken.

Voor het migratiepact heeft Michel een alternatieve meerderheid gevonden, maar voor veel sociaaleconomische dossiers moet ze noodgedwongen naar de N-VA lonken. “Michel heeft de steun van de oppositie nodig en de facto ben ik dat”, zegt N-VA-voorzitter Bart De Wever in “De afspraak op vrijdag”. “Hij moet het mij nu echt komen vragen in Antwerpen en dan zal ik zeggen duim omhoog of duim omlaag.”

Onder meer het mobiliteitsbudget en een deel van de arbeidsdeal raken nog door de parlementaire molen, maar dingen als de degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen - een N-VA-stokpaardje om de werkloosheidsuitkeringen sneller te doen dalen - en een lijst van zware beroepen ter compensatie van de hoger pensioenleeftijd zakken weg in het parlementaire drijfzand. De regering-Michel II is in lopende zaken beland.

Begin dit jaar komt Theo Francken als ex-staatssecretaris van Asiel en Migratie in moeilijkheden. Een N-VA-gemeenteraadslid uit Mechelen zou zich hebben verrijkt als tussenpersoon bij het toekennen van humanitaire visa aan oosterse christenen. Hoewel hij inmiddels in de oppositie is beland, blijft Francken worstelen met een erfenis van het beleid waarvoor hij politiek verantwoordelijk was.

Zo keert de migratieboemerang van de N-VA terug in het gezicht van een partij die het thema zelf hoog op de agenda wilde houden. Intussen sukkelt de regering in lopende zaken voort richting verkiezingen.

Bekijk hier het overzicht van de regering Michel I en II in video: