Het idee van een progressieve samenwerking speelde bij veel van de Antwerpse groenen en socialisten al jaren. ‘De wervende kracht van een tweestrijd is goed, dat drukt de anderen wat weg’, verwoordde een Antwerps Groen-kopstuk het enkele weken na de voorstelling van Samen op vrijdag 13 oktober.

Ook bij twee jongste gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen werd er grotendeels geduelleerd. In 2006 ging de strijd om de burgemeesterssjerp tussen Filip Dewinter (Vlaams Belang) en Patrick Janssens (SP.A). En zes jaar geleden werd Janssens, gesteund door CD&V, vooral door Bart De Wever (N-VA) uitgedaagd.

Nu Wouter Van Besien (Groen) en Tom Meeuws (SP.A) weer op zichzelf aangewezen zijn, ligt de kiesstrijd in Antwerpen opnieuw volledig open. Deze keer zonder één evidente uitdager voor zittend burgemeester De Wever.

1. Groen

Wouter Van Besien ziet zijn droom van een progressieve frontvorming uit elkaar spatten. Hoewel Groen in de Antwerpse gemeenteraad een stuk kleiner is dan SP.A, doen goede peilingen de partij hopen dat ze het eerste linkse blok worden.

Maar het einde van Samen verkleint Van Besiens kansen op het burgemeesterschap aanzienlijk. In plaats van te verenigen, moet Groen zich in de strijd om de linkse kiezer net onderscheiden van de SP.A. Meeuws staat niet meer onder Van Besien op drie, maar (wellicht) plots op één op een concurrerende lijst. ‘SP.A is niet de partner waarop we gehoopt hadden’, klonk het al combattief in het persbericht vanochtend.

Gisteren toonde Van Besien dat hij op het vlak van politieke communicatie nog lessen te leren heeft. In Terzake was hij onvoorzichtig toen hij ervan uitging dat Meeuws zou opstappen, en zei dat ‘we met Samen een toekomst kunnen blijven maken’. Een halve dag later moest hij het omgekeerde verdedigen.

2. De SP.A

Tom Meeuws komt hoe dan ook beschadigd uit deze episode. Anderzijds blijkt hij intern bij de Antwerpse SP.A-afdeling oneindig veel krediet te hebben. Dat niemand klaarstaat om hem te vervangen, heeft zonder twijfel meegespeeld. Alles duidt erop dat hij de SP.A-lijst zal trekken.

Meeuws toonde zich vanmiddag ‘triest’, maar clement over de beslissing van Groen om de stekker eruit te trekken. ‘Het is erg moeilijk voor Groen om aan druk te weerstaan, ik heb er alle begrip voor’, zei hij. Ook Meeuws zal snel moeten schakelen om zijn campagne op kruissnelheid te krijgen. Al kan de vechtersattitude die de partij de afgelopen vierentwintig uur tentoonspreidde voor een interne mentaliteitsboost zorgen.

Intussen blijft Meeuws kwetsbaar voor verdere onthullingen. Ook de vete met De Lijn is nog niet gaan liggen. Meeuws kondigde juridische stappen aan tegen de personen achter de lekken over zijn ontslag. Ook bij De Lijn zelf zijn ze niet te spreken over de gang van zaken.

3. De onafhankelijken

Van Besien heeft best wat moeite gehad om zijn partij te overtuigen van de samenwerking met de SP.A. Eén van de argumenten die groene sceptici over de streep haalde, was de komst van elf onafhankelijke kandidaten op de lijst Samen.

Van hen was voorlopig alleen Jinnih Beels uit de kast gekomen. Maar in de komende tijd stonden ook enkele anderen klaar om zich bekend te maken. Zij zijn nu politiek dakloos. De vraag is of Groen dan wel SP.A erin zal slagen hen kleur te doen bekennen en hun lijst te bevolken.

Beels, die als voormalig politiecommissaris de tweede plaats toegewezen had gekregen, beraadt zich nog over haar politieke toekomst. ‘Ik heb even tijd nodig om te bekomen en alles op een rij te zetten’, zegt ze in een reactie. ‘Dan zie ik wel wat er moet gebeuren.’

4. De lachende derden

Bart De Wever lijkt in een zetel te zitten, nu hij het linkse blok vanop ’t Schoon Verdiep ziet verkruimelen, ook al gaf hij al te kennen de gedachte van een mediatieke tweestrijd niet onaantrekkelijk te vinden.

Wie in elk geval bij de hele heisa winnen, zijn De Wevers andere uitdagers: Philippe De Backer (Open VLD), Kris Peeters (CD&V), Peter Mertens (PVDA) en Filip Dewinter (Vlaams Belang). Zij dreigden volledig weggedrukt te worden tussen De Wever en Van Besien, maar komen nu opnieuw in beeld.

Zeker voor Kris Peeters kleurt de lucht plots een stuk blauwer. Als centrumfiguur kan hij naar hartenlust pivoteren tussen twee – nu kleinere – partijen links (Groen en SP.A) en twee rechts (Open VLD en N-VA) van hem.

5. De ‘parking’

De Wetstraat ziet Antwerpen als de thermometer voor de nationale politiek. De prestaties van het roodgroene kartel zouden dan ook betekenis ver buiten de Antwerpse stadswallen hebben gekregen. Zeker op het partijhoofdkwartier van de SP.A in Brussel heeft men de blik naar het noorden gericht.

‘Het was een kans om een positief, open en toekomstgericht project voor Antwerpen op poten te zetten en op die manier een dam op te werpen tegen het cynisme dat te vaak de essentie van de politiek is geworden’, reageerde voorzitter John Crombez.

Antwerpen is niet de eerste klap die Crombez moet verwerken. In Gent moest de socialistische kopman, Tom Balthazar, na een schandaalsfeer opstappen. OCMW-voorzitter Rudy Coddens moet er de meubelen redden. Maar voorlopig lijkt de Gentse roodgroene as niet in gevaar.

Ook in Oostende wordt Antwerpen van naderbij gevolgd. De SP.A komt daar, onder leiding van Johan Vande Lanotte, op met een open stadslijst.