In het hele appartementsgebouw druppelt water binnen: sociale woningen barsten en kraken

Al twee jaar staat er bij Raymond* een emmer in zijn appartement. Want als het regent in Gent, dan druppelt het in Raymond zijn keuken. De vochtplek op het plafond deint langzaam uit rond het lichtpunt. "Uit angst voor kortsluiting laat ik het licht zo veel mogelijk uit."

Raymonds huurbaas is de socialehuisvestingsmaatschappij Volkshaard. Een grote speler met niks dan uitmuntende rapporten van de Vlaamse overheid. Maar aan Raymonds lek in de keuken gebeurt al twee jaar niks. De technici komen kijken, maken een rapport en verdwijnen weer.

Raymond is niet alleen. In het hele appartementsgebouw druppelt water binnen, hoewel het er amper twee jaar staat.

Vlaanderen bouwt sociale woningen via socialehuisvestingsmaatschappijen. Zij maken een plan met een architect, lenen bij het Vlaams agentschap VMSW en gaan op zoek naar een aannemer. Daarbij hebben ze echter maar oog voor één ding: de prijs. Dat is zo bij wet vastgelegd.

Maar de goedkoopste is niet altijd de beste. Integendeel, de goedkoopste heeft de laagste winstmarge en moet ofwel zeer efficiënt werken ofwel besparen waar het kan. Als een bedrijf voor dat laatste kiest, begint de ellende.

"Die bedrijven komen vroeg of laat in een vicieuze cirkel", zegt advocaat Serge Van Eeghem. Hij is curator van Bouwcentrale Modern, een middelgroot bouwbedrijf uit Oost-Vlaanderen dat twee jaar geleden op de fles ging. "Modern was een grote speler in de socialewoningbouw en haalde veel opdrachten binnen met dank aan enorm scherpe prijzen." Te scherp, bleek uiteindelijk.

In de zomer van 2017 viel nog een slachtoffer: Gabecon uit West-Vlaanderen, het bedrijf dat onder meer het appartementsgebouw van Raymond heeft gezet.

Gabecon bouwde ook een appartementsblok in de wijk Lange Velden in Wondelgem. Daar scheurt het beton na amper zes jaar al. "Toen we dat met een expert gingen controleren, tikte die op één van de betonnen pilaren. Wat bleek? Ze waren maar voor de helft gevuld."

Schade in de miljoenen

Jaren konden Gabecon en Bouwcentrale Modern hun wankele carrousel draaiende houden. Ze haalden opdracht na opdracht binnen, terwijl ze financieel spartelden. Op het moment dat beide bouwbedrijven de boeken neerlegden, hadden ze meer dan 125 miljoen euro aan werven van sociale woningen in portefeuille. Tientallen socialehuisvestingsmaatschappijen zijn in zee gegaan met aannemers die financieel amper het hoofd boven water konden houden.

De totale factuur van de problemen in socialewoningbouw in Vlaanderen is moeilijk in te schatten, maar loopt in de miljoenen. Meer dan dertig werven werden immers van vandaag op morgen simpelweg stopgezet, problematisch voor de portefeuille van de getroffen huisvestingsmaatschappijen en OCMW's.

Bij huisvestingsmaatschappij WoninGent sommen ze de kosten op: "Erelonen voor architecten en advocaten, huurinkomsten die we misten door de vertraging, extra personeelskosten, schade omdat de werven in weer en wind stil lagen, meerkosten voor de bouw door een nieuwe aannemer."

De projecten lopen ook enorme vertraging op. Daardoor werden de wachtlijsten soms met twee jaar verlengd. Al die tijd kon er dus geen huur geïnd worden. Het Laatste Nieuws maakte een berekening voor 13 getroffen regio's en kwam in totaal uit bij meer dan 11 miljoen euro kosten.

Vlaams minister van Wonen Liesbeth Homans (N-VA) valt uit de lucht. "Ik heb daar geen weet van. Het is mij nog niet gesignaleerd. Mochten er signalen komen vanuit het veld dat de ondersteuning inzake overheidsopdrachten anders of beter moet, zullen we daarover met de VMSW (het agentschap voor sociale woningen, red.) in overleg gaan. Tot op heden heb ik echter nog niets opgevangen van de socialehuisvestingsmaatschappijen."

*Raymond is een schuilnaam