Scholen vieren Paarse Vrijdag, maar lhbt-leerlingen worden nog te vaak gepest
Op 900 middelbare scholen en mbo-instellingen wordt 14 december Paarse Vrijdag gevierd als signaal dat seksuele diversiteit normaal is. Maar leerlingen én docenten maken op middelbare scholen nog steeds veel denigrerende opmerkingen over homo’s.
Bijna de helft van de lhbt-leerlingen werd het afgelopen jaar uitgescholden wegens hun seksuele oriëntatie. Ze worden expres buitengesloten door andere leerlingen (72,8 procent) en er worden veel roddels en leugens over ze verspreid (66,8 procent). Dat blijkt uit een onderzoek van Columbia University in New York en COC Nederland onder 1.065 Nederlandse leerlingen tussen 13 en 20 jaar. Een op de vijf ondervraagde lesbiënnes, homo’s, biseksuelen en transgenders (lhbt’ers) had te maken met licht of zwaar geweld vanwege hun seksuele oriëntatie of genderexpressie.
De meeste slachtoffers melden incidenten bij een leraar of een vertrouwenspersoon, maar ze vinden dat de school daar doorgaans niet adequaat op reageert. ‘70 procent van de Nederlandse lhbt-leerlingen hoort vaak tot heel vaak denigrerende opmerkingen’, zegt Oren Pizmony-Levy, onderzoeker aan het Teachers College van Columbia University. ‘Ook verbaal geweld op grond van seksuele geaardheid komt veel voor, net als andere vormen van intimidatie.’ Het gevolg is dat lhbt-leerlingen zich vijf keer vaker dan gemiddeld eenzaam voelen.
Eerder bevroeg Columbia University lhbt-scholieren in België, IJsland, Israël, Italië, Malta, Mongolië en Portugal. ‘Overal valt op dat het beter gaat op scholen die op een positieve manier aandacht besteden aan homoseksualiteit’, aldus Pizmony-Levy. ‘Denk bijvoorbeeld aan steun van leraren en aandacht in de lessen. De trend is heel duidelijk: als een school investeert in steun voor lhbt’ers, vermindert het aantal homofobe pesterijen.’
Sinds 2012 zijn scholen verplicht om in lessen op ‘respectvolle wijze’ aandacht te besteden aan lhbt-acceptatie, aldus Geert-Jan Edelenbosch, projectleider Jongeren & Onderwijs bij het COC. ‘Volgens 80 procent van alle schoolleiders gebeurt dat ook, zo bleek uit een onderzoek van de onderwijsinspectie. Volgens leerlingen gebeurt het slechts op 20 procent van de scholen. De waarheid zal wel ergens in het midden liggen, maar dat neemt niet weg dat het op alle scholen zou moeten gebeuren.’
Edelenbosch is ervan geschrokken dat óók veel leraren zich negatief uitlaten over homo’s. ‘Er moet meer aandacht voor het onderwerp komen op lerarenopleidingen en tijdens bijscholing. Daarnaast er is aandacht nodig voor lhbt’ers in antipestprogramma’s.’
Eerdere onderzoeken bevestigen dat homojongeren vaker psychische problemen hebben dan gemiddeld, zo reageert onderzoeker Gabriël van Beusekom van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), gespecialiseerd in leefsituatie en welzijn van lhbt’ers. ‘Ze worden vaker gepest of buitengesloten. Opmerkingen als ‘hé homo!’ of ‘straks hebben we aardrijkskunde, dat is zó gay’ zijn vaak niet eens homofoob bedoeld, maar ze hebben wel degelijk een negatieve uitwerking op scholieren.’
Een positief schoolklimaat, met een zerotolerancebeleid tegen pesten en met steun van docenten, helpt volgens Van Beusekom alle leerlingen om zich veilig te voelen op school. ‘Maar dat geldt in het bijzonder voor kwetsbare leerlingen, zoals lhbt’ers.’
Vrijdag wordt op 900 middelbare scholen en mbo-instellingen Paarse Vrijdag georganiseerd. Leerlingen en docenten dragen paars om te laten zien dat seksuele diversiteit normaal is. Paarse Vrijdag ontstond in 2010 als Spirit Day in Canada en de VS, na een reeks zelfdodingen onder gepeste homoseksuele tieners.
Nadia de Kraa (16): ‘Ik werd gepest en bedreigd’
Havo 4, Markland College Oudenbosch
‘Toen leerlingen op mijn vorige middelbare school erachter kwamen dat ik niet alleen op jongens viel, werd ik gepest en bedreigd. Ik werd na school opgewacht, uitgescholden en in elkaar geslagen. Ik moest dood en ze zouden me wat aandoen als ik niet van school af zou gaan. Ik ben huilend naar mijn mentor gedaan, maar ze zei dat het mijn eigen schuld was en deed verder niks.
‘Ik voelde vooral veel onmacht en frustratie. Het was pijnlijk, maar ik ben naar een andere school gegaan. Mijn vrienden weten dat ik biseksueel ben, maar het is niet algemeen bekend op mijn huidige school. Over het algemeen wordt het geaccepteerd, maar soms worden wel grappen gemaakt of er wordt bijvoorbeeld ‘hé vieze homo!’ geroepen.
‘Zoiets is misschien niet eens persoonlijk bedoeld, maar ik raak er wel gefrustreerd van. Soms zeg ik iets terug, maar soms ook niet, dat hangt van de situatie af. Ik voel me redelijk veilig op deze school, maar het zou beter kunnen. Voorlichting is er volgens mij niet en van de zorgcoördinator heb ik niks gehoord, hoewel ik wel contact met haar heb gezocht.’
Pim Stikkelorum (19): ‘Door incident jaar later uit de kast’
6 VWO, scholengemeenschap Laar en Berg, Laren
‘Mijn coming out vond ik doodeng. Door een incident op een schoolkamp heb ik er een jaar langer over gedaan. Een groepje populaire leerlingen nodigde me uit op hun kamer. Dat betekende alles voor me, ik wilde erbij horen. ‘Maar ze duwden me voor de lol in een kast. Het heeft uren geduurd voordat ik er weer uit durfde te komen, want ik was bang dat iedereen dan wist hoe het met mij zat. Ik heb er een jaar niet over durven praten.
‘Sinds drie jaar ben ik oprichter en voorzitter van de Gender & Sexuality Alliance op school. Een GSA-netwerk geeft voorlichting aan alle leerlingen. Onze GSA heeft mijn school echt een fijnere plek gemaakt waar je je veilig kunt voelen. Ik ben panseksueel, dat betekent dat je vooral op iemands persoonlijkheid valt, niet of iemand man of vrouw is. Het maakt indruk als een leerling zoiets vertelt uit eigen ervaring.
‘Natuurlijk worden er achter mijn rug wel eens opmerkingen gemaakt. Dan zeg ik: als je zo stoer wil zijn, zeg het dan maar recht in mijn gezicht. Het blijft moeilijk om een schoolcultuur te veranderen, maar de GSA helpt. En die populaire leerlingen die me voor de grap in die kast hadden geduwd, schrokken enorm toen ze later hoorden wat het met me had gedaan. Ze hadden geen flauw idee.’
‘Het gaat op Paarse Vrijdag niet over uit de kast komen, maar om solidair zijn’
Elke tweede vrijdag van december is Paarse Vrijdag op honderden scholen. Leerlingen en docenten dragen paars om te laten zien dat seksuele diversiteit normaal is. Ook in de brugklas. Een kijkje in 2017 op een school in Haarlem.