Wat zich de afgelopen weken afspeelde binnen de VRT, het huis van vertrouwen, heb ik nooit eerder zien gebeuren

De VRT behoort tot de Europese top van de publieke mediabedrijven als het gaat over kwaliteit versus kostprijs. Dat blijkt uit cijfers van de European Broadcast Union (EBU). De VRT kost de Vlaming 42,6 euro per jaar. Dat is ongeveer een derde minder dan in veel andere West-Europese landen. Die kostprijs bedraagt gemiddeld 66 euro per inwoner.

Via ons belastinggeld levert de VRT voor bijna 43 euro per Vlaming jaar na jaar content op topniveau af. Programma’s en publieksacties die het verschil maken, die de politiek aanvuren, maatschappelijk debat aanwakkeren en verandering in gang zetten. Denk maar aan Godvergeten, Het proces dat niemand wou, Down the Road, Thuis, maar ook bijvoorbeeld De Warmste Week en afgelopen vrijdag nog het Kiesfestival in het Vlaams Parlement dat jongeren en politici dichter bij elkaar bracht.

Een sterke VRT. We hebben die nodig. De VRT zet de toon, jaagt andere mediabedrijven aan, brengt op alle schermen waar de Vlaming aanwezig is de inhoud die moet worden gebracht. De VRT doet dit met glans. Jaar na jaar komt de Vlaamse mediaregulator met een uitstekend rapport voor de VRT. Zoveel kwaliteitsvol en onafhankelijk nieuws, duiding en ontspanning voor een uitstekende prijs/kwaliteit. Dat is wat de VRT aan Vlaanderen biedt.

Daar is onze democratie alleen maar bij gebaat. Dankzij onderwijs en kwaliteitsvolle en onafhankelijke media worden burgers geïnformeerd en gevormd om zich in het publieke debat te wagen, zich uit te spreken met respect en luisterbereidheid voor elkaar, zaken die soms ver te zoeken zijn op Amerikaanse of Chinese platformen als Facebook, X en TikTok. Kwalitatieve media, waaronder een sterke publieke omroep, werpen een dam op tegen polarisering en extremisme.

Democratie onder druk

Landen met een sterke publieke omroep hebben een globaal sterker medialandschap en kennen een sterkere democratie. Zo blijkt uit tal van onderzoek. Helaas staat onze democratie onder druk. Het volstaat te kijken naar Rusland, maar ook binnen de EU naar Polen, Hongarije en Italië om te zien hoe de ontmanteling van een onafhankelijke sterke publieke omroep een vrijgeleide is voor de opmars van extremen.

Vandaar dat de strijd voor een sterke en onafhankelijke publieke omroep ook in Vlaanderen, voor de VRT, zo ontzettend belangrijk is. Wat zich echter de afgelopen weken afspeelde binnen de VRT, het huis van vertrouwen, is bijzonder schadelijk en heb ik nooit eerder zien gebeuren.

De opsomming ervan is ongezien: de kwalijke pogingen van de CEO en directeur content om de uitzending van Het proces dat niemand wou tegen te houden, in de reeks te willen schrappen, de dader (Bart De Pauw) een forum te willen bieden zonder de slachtoffers te betrekken, waardoor de slachtoffers nogmaals tegen de muur werden gezet. Maar ook het proberen schrappen van Godvergeten en ingrijpen in nog andere programma’s en items als de MIA’s aan de ene kant, en aan de andere kant programma’s maken op vraag en maat van kabinetten. De luide signalen vanop de werkvloer over een angstcultuur binnen verschillende geledingen van de VRT, het opvallend grote aantal mensen dat moegestreden vertrekt, boven op de ontslaggolf die nog niet verteerd is. In die mate dat de sociale inspectie nu zelfs besliste om onderzoek te starten. Dat is ongezien.

Wat er nu gebeurt aan de top van de VRT zijn meer dan inschattingsfouten. Dat zijn fouten met zware consequenties. Voor de slachtoffers van De Pauw. Voor de slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag in de media en alle andere sectoren. Voor de terugslag binnen onze samenleving over hoe we omgaan met grensoverschrijdend gedrag. Voor het personeel van de VRT dat met hart en ziel, doordrongen van de publieke opdracht, voor de VRT wil blijven werken. Voor de programmamakers in onze bloeiende productiesector die zich afvragen of ze nog ooit ‘moeilijke’ programma’s zullen kunnen maken, als zelfs de VRT ze niet meer wil.

Hoog tijd dat de minister van Media via een audit laat onderzoeken waar zaken intern fout lopen en erna de nodige actie onderneemt om de rust en het vertrouwen binnen de VRT te herstellen, om het weer ons huis van vertrouwen te maken. Voor het personeel dat zich elke dag keihard inzet, voor de Vlaming die recht heeft op de beste programma’s, voor onze samenleving en democratie.